عه‌بدولايێ كورێ حورزافه‌يێ سه‌همى

عه‌بدولايێ كورێ حورزافه‌يێ سه‌همى
.
ژيانا وى:
عه‌بدولايێ كورێ حورزافه‌يێ سه‌همى دگوتنێ بابێ حوزافه‌ى – خودێ ژێ رازى بيت - ئێك ژ قه‌هره‌مان و سيارچاكێن ئيسلامێ يه‌ و ژيانا وى هه‌مى سه‌ربلندى بئيسلامێ بويه‌ و چجارا بو دوژمنا خو نه‌شكانديه‌ و روى بروى به‌رامبه‌رى كيسرايێ فارسا و قه‌يسه‌رێ رومێ راوه‌ستايه‌ ناما پێغه‌مبه‌رێ خودێ ﷺ گه‌هانديه‌ و هه‌روسا به‌شدارى د شه‌رێ به‌درێ دا كريه‌ و هيجره‌ت بو حه‌به‌شێ كريه‌ و لسه‌رده‌مێ خيلافه‌تا عوسمانێ كورێ عه‌فانى مريه‌ -خودێ ژ هه‌ردوكا رازى بيت - .

چيروكا وى دگه‌ل كيسرايێ فارسا:
عه‌بدولا ئێك ژوان شه‌ش كه‌سا بو ئه‌وێن نامه‌يێن پێغه‌مبه‌رى ﷺ گه‌هاندينه‌ پاشايێن عه‌ره‌ب و عه‌جه‌ما ، عه‌بدولاى بتنێ ناما پێغه‌مبه‌رى ﷺ بو كيسرايێ فارسا بر پشتى كو خاترا خو خێزانا خو خاستى هه‌تا كو گه‌هشتيه‌ ديوانا كيسراى ، جلوبه‌رگێن وى دساده‌ بون و عه‌بايه‌كێ ستوير لبه‌ربو به‌لێ يێ پشتراست و سه‌ربلند بو .
كيسراى گوته‌ خزمه‌تكاره‌كێ خو نامێ ژێ وه‌رگر ، ئه‌وى نامه‌ نه‌دا ڤێ و گوت پێغه‌مبه‌رى ﷺ يێ گوتيه‌ من بده‌ف كيسراى و من نه‌ڤێت ئه‌ز سه‌رپێچيا فه‌رمانێت وى بكه‌م، ئينا كيسراى بخو ژێ وه‌رگرت و داف نڤيسه‌ره‌كێ خو يێ عه‌ره‌ب دا كو ته‌رجومه‌ بكه‌ت، ده‌مێ نامه‌ خاندى ( بسم الله الرحمن الرحيم ، ژ موحه‌مه‌دى پێغه‌مبه‌رێ خودێ بو كيسراى مه‌زنێ فارسا ، سلاڤ لوى كه‌سى بن يێ لديڤ رێيا راست دچت ... )
ده‌مێ كيسراى گوهلێبوى توره‌بو و سوربو ژ غه‌زه‌بێ چونكى پێغه‌مبه‌رى ﷺ ناڤێ خو لبه‌رى يێ وى نڤيسى بو !! و ئه‌و كاغه‌ز قه‌تاند.
ده‌مێ عه‌بدولا زڤرى و گه‌هشتيه‌ ده‌ف پێغه‌مبه‌رى ﷺ و سه‌رهاتيا خو دگه‌ل كيسراى بو ڤه‌گرێا وگوت ئه‌وى كاغه‌ز قه‌تاند ، پێغه‌مبه‌رى ژى ﷺ گوت: خودێ مولكێ وى بقه‌تينت.
پشتى ڤێ رويدانێ كيسراى نامه‌ بو جێگرێ خو ليه‌مه‌نێ بادانى نڤيسى و گوتێ ناما من گه‌هيننێ و وى بيننه‌ به‌ر ده‌ستێن من، لده‌سپێكێ هاتنه‌ مه‌كه‌هێ پسياركرن كه‌يفا كافرێت قوره‌يشى هات و گوتن دێ كيسرا ئێدى شه‌رێ وى كه‌ت ، لده‌مێ قاسد گه‌هشتينه‌ مه‌دينێ گوتنێ دگه‌ل مه‌ وه‌ره‌، پێغه‌مبه‌رى ﷺ گوته‌ وانا سباهى وه‌رن دێ جابه‌كێ ده‌مه‌ وه‌ ، ده‌مێ روژا ديتر هاتين گوته‌ وانا : ژ ئه‌ڤرو پێڤه‌ هوين كسيراى نابينن و خودێ ئه‌و يێ كوشتى بده‌ستێن كورێ وى ... 
گوتنێ: ئه‌رێ ته‌ هاژخو هه‌يه‌ تو چ دبێژى؟! گوت: به‌لێ ، و بێژنه‌ -بادانى- دێ ئاينێ من گه‌هيته‌ وى جهى يێ كيسرا گه‌هشتيێ ، و ئه‌گه‌ر تو موسلمان ببى دێ ئه‌وا لبن ده‌ستێن ته‌ بوته‌ مينت و تو دێ بيه‌ پاشايێ قه‌ومێ خو.
قاسد مه‌نده‌هوشبون و زڤرينه‌ڤه‌ ده‌ف بادانى ، ده‌مێ كيسرا هاتيه‌ كوشتن و ناما شيرويه‌ى گه‌هشتيه‌ ده‌ستێن وى ئه‌وێ نامه‌ هاڤێت و بو موسلمان و كه‌سێن ده‌وربه‌رێن وى ژى بونه‌ موسلمان .

چيروكا وى دگه‌ل قه‌يسه‌رێ رومێ:
لسه‌رده‌مێ خه‌ليفه‌تيا عومه‌رێ كورێ خه‌تابى – خودێ ژێ رازى بيت – عومه‌رى له‌شكه‌ره‌ك فرێكر دا كو شه‌رى دگه‌ل رومێ بكه‌ن ، لده‌مێ قه‌يسه‌رى زانى ، ڤيا موسلمانان بنياست ئينا رابو گوته‌ له‌شكه‌رێ خو بو من كه‌سه‌كێ موسلمان بگرن و بينن.
عه‌بدولا دكه‌ڤيته‌ ده‌ستێ وانا و دبه‌نه‌ ده‌ف قه‌يسه‌رى و دبێژنێ ئه‌ڤه‌ ئێك ژ هه‌ڤالێن موحه‌مه‌دى يه‌ .
قه‌يسه‌رى به‌رێخودايێ و گوت: ببه‌ فه‌له‌ و ئه‌ز دێ ته‌ كمه‌ هه‌ڤپشكت د ملكێ خو دا. به‌لێ عه‌بدلا رازى نه‌بو، ئينا رابون ئه‌و بداره‌كێڤه‌ گرێدا و تير هاڤێتنه‌ نێزيكى وى دا كو وى بترسينن به‌لێ نه‌ ترسيا ، هێلانه‌ دزيندانێدا و بتنێ عه‌ره‌ق و گوشتێ به‌رازى بو دئينان ، به‌لێ وى نه‌دخار ، هه‌تا سێ رۆژ بورين و پچه‌ك ماى بمريت ژ تێهن و برسا ئينانه‌ده‌ر و گوتنێ ته‌ بو نه‌ دخار ؟ گوت:  بو من حه‌لالبو ئه‌ز بخوم دا نه‌مرم ، به‌لێ من نه‌دڤيا كه‌يفا ته‌ بئيسلامه‌تيێ بينم.
ئينا رابون مه‌نجه‌له‌كا مه‌زن ئينان و كه‌لاندن و لبه‌ر چاڤێن وى كه‌سه‌كێ دى يێ ئێخسير ئينان و كرنه‌ دمه‌نجه‌لێ دا و ده‌مێ ئيناينه‌ ده‌ر گوشتى خو ژ هه‌ستيكا به‌ردابو، پشتى هنگێ گوت وى ژى بكه‌نه‌ تێدا ، ده‌مێ دا بن كره‌ گرى ، قه‌يسه‌رى هزركر دێ په‌شێمان بت، به‌لێ ده‌مێ پسيار ژێكرين بو دكه‌ته‌ گرى 
گوت: من بتنێ رحه‌كا هه‌ى بمرت دێ چيت ، هيڤيا من ئه‌وبو من هندى مويێت له‌شێ خو رح هه‌بان داكو ئه‌ز بهژمارا وان لرێيا خودێ مربام.
ئينا رابو گوتێ: سه‌رێ من ماچى بكه‌ و ئه‌ز دێ ته‌ ئازادكه‌م. 
گوت: ما دێ ئێخسيرێن ديتر ژى ئازادكه‌ى ؟ گوت : به‌لێ.
ئينا رابو سه‌رێ وى ماچى كر و ده‌مێ زڤريه‌ ڤه‌ عومه‌رى و موسلمانان هه‌ميا سه‌رێ وى ماچيكر... بو زانين عومه‌رێ كورێ خه‌تابى يێ بێ ئاگه‌هـ نه‌بو ژوانا و ئه‌ى لوى ده‌مى نامه‌ بو قه‌يسه‌رى فرێدكرن داكو وان ئێخسيرا به‌رده‌ت.

ژ سه‌رهاتيێن وى:

عه‌بدولا كه‌سه‌كێ سحبه‌ت خوش و ترانه‌كه‌ر بو ، پێغه‌مبه‌ر صلى الله عليه وسلم ئه‌و كره‌ ئه‌مير و فرێكرنه‌ سه‌ريه‌كێ ، درێكێدا ئاگره‌ك هه‌لكر و گوته‌ وانا مانه‌ واجبه‌ لسه‌ر وه‌ هين گوهێ خو بده‌نه‌ من؟ گوتنێ: به‌لێ ، گوت: ماده‌م حه‌قێ من لسه‌ر وه‌يه‌ هين گوهداريا من بكن ، ئه‌ڤه‌ ئاگره‌ هه‌رنه‌ ناڤ.
هنده‌ك كه‌سا خو حازركر و دا چنه‌ ناڤ ، ده‌مێ نێزيكبوين گوته‌ وانا من يارى دكرن . ده‌مێ زڤرينه‌ ڤه‌ ده‌ف پێغه‌مبه‌رى ﷺ و بو ڤه‌گێراين گوته‌ وانا: ئه‌و كه‌سێ فه‌رمانا وه‌ بگونه‌هه‌كێ دكه‌ت گوهێ خو نه‌ده‌نێ.
ئه‌ڤ چه‌نده‌ ژى وانه‌يه‌ بو مه‌ كو بتنێ گوهدانا زانا و ده‌سهه‌لاتدارا د باشيێ و خێرێ دا بكه‌ين به‌لێ دخرابيێ دا نابيت گوهدانا چ كه‌سى بئێته‌ كرن.

گوتن لده‌رباره‌ى وى:
خودێ ﷻ ژبه‌ر وى گوتيه‌ : ( أطيعوا الله و أطيعوا الرسول و أولى الأمر منكم )
عومه‌رێ كورێ خه‌تابى سه‌رێ وى ماچيكر و گوت: حه‌قه‌ لسه‌ر هه‌ر موسلمانه‌كى سه‌رێ وى ماچيبكه‌ن.

 

ژێده‌ر:
صور من حياة الصحابة – د.عبدالرحمن رافت باشا
موسوعة حياة الصحابة من كتب التراث – محمد سعيد مبيض
سير أعلام النبلاء – شمس الدين الذهبي
الاصابة في تمييز الصحابة – ابن حجر العسقلاني

 

—---------- نڤيسين: —---------
📝 علي عبدالله هسنياني