هــنـدەك ئەدەب وتۆرە بۆ صەبرێ
1- صەبر ئەوە یا ل ( صەدمەیا ئێكێ ) مرۆڤ دكەت ، ومرۆڤێ صەبركێش هنگی دئێتە ناسین دەمێ موصیبەت دگەهتێ ، ( بوخاری وموسلم ) ژ ( ئەنەسی ) ڤەدگوهێزن ، دبێژت : پێغەمبەر ـ سلاڤ لـێ بن ـ د بەر ژنكەكێ ڕا بۆری ل سەر قەبرەكی دكرە گری ـ و د ریوایەتا موسلمی دا هاتییە : ل سەر قـەبـرێ كوڕەكێ خۆ دكرە گری ـ ئینا پێغەمبەری ـ سلاڤ لـێ بن ـ گۆتێ : (تەقوا خودێ بكە وصەبرێ بكێشە) ئینا ژنكێ بێی وی بنیاست گـۆتـێ : بـەلا خـۆ ژ مـن ڤـەكـە ئەو موصیبەتا ب سەرێ من هاتی ب سـەرێ تـە نـەهاتـییـە ، ئـیـنـا هندەكان گۆتێ : ئەو پێغەمبەر بوو ، ژنك ب دویڤ پێغەمبەری دا ـ سلاڤ لـێ بن ـ چوو ، وێ چو دەرگەهڤان ل بەر دەرگـەهـێ وی نەدیـتـن ، گۆتێ : من تو نەنیاسی ، پێغەمبەری ـ سلاڤ لـێ بن ـ گــۆت : ( إنـما الصبر عند الصدمة الأولی ـ هەما صەبر ئەوە یا ل دەمێ صەدمەیا ئێكێ بت ).
گاڤا موصیبەتەك ب سەر مرۆڤی دا هات ، و د گاڤا ئێكێ دا وی صەبر كـێـشـا وچـو گـۆتـن وكریارێن خەلەت ونەشەرعی نەكرن ، ئەو مرۆڤ دێ ژ خودان صەبران ئێتە هژمارتن.
2- یا سوننەت ئەوە دەمێ موصیبەتەك ب سەر مرۆڤی دا دئێت مرۆڤ بـێـژت : ( إنـا لله وإنـا إلـیـە راجـعـون ) وەكـی دئایـەتا صەبرێ دا هاتی ، و د حەدیسا موسلمی دا ئەوا ژ ( أم سلمە ) یێ ڤەدگوهێزت هاتییە : پێغەمبەر ـ سلاڤ لـێ بن ـ دبێژت : (چی عەبدێ موصیبەتەك ب سەری بێت وئەو بێژت : ( إنـا لله وإنـا إلـیـە راجـعـون اللهم أجرني في مصیبتي واخلف لـي خیراً منها ) خودێ خێرێ دێ دەتێ ، وتشتەكێ باشـتـر دێ دەتێ ).
3- ژ ئادابێن صەبرێ‌یە خودانێ موصیبەتێ كارەكێ وەسا نەكەت نەڕازیبوونا وی ل سەر ئەمرێ خودێ ژێ بێتە زانین ، وەكی كو سەرێ خۆ ڤەچڕت ، یان جلكێن خۆ بدڕینت ، یان بكەتە قێڕی وهاوار ، یان هندەك گۆتنێن خەلەت و ب گونەه بێژت ، وەكـی هـنـدەك دبـێـژن : خودێ ما من چ ل تە كربوو ؟ یان : ئـەڤـە چ بوو تە ئینایە سەرێ من ؟ یان : بـۆچـی تە هۆ كـر ؟ وگەلەك ئاخفتنێن دی یێن تاما خۆنەڕازیكرنێ ژێ دئێتە زانین .. گری ب رحەتی وبێی بلندكرنا دەنگی دورستە .
ونە ژ ئادابێن صەبرێ‌یە مرۆڤ نیشانێن هاتنا موصیبەتێ ل سەر خۆ ئاشكەرا بكەت ، وەكی خۆ قڕێژی بكەت ، وسەرێ خۆ نــەشـۆت ، یان سەر وڕیهێن خۆ قژاڤژ بكەت ، وخۆ ڕەش بكەت .. یان هەر نیشانەكا دی یا كۆڤانداری ژێ بێتە زانین وەكی دانانا مەجلسێن تازییێ ، وهلاویستنا پاتێن ڕەش .
4- ئەگەر موصیبەت یا وەسا بت مرۆڤ بشێت ڤەشێرت هنگی ڤەشارتنا وێ دبتە ژ وان نعمەتێن مەزن یێن خودێ د گەل عەبدێ خۆ دكەت . ئیمام عەلـی دبێژت : ژ مەزنكرنا خودێ وزانینا حەقێ وییە كو تو گازندێ ژ ئێشا خۆ نەكەی وبەحسێ موصیبەتا خۆ نەكەی .
ژ بەر ڤێ چەندێ گەلەك زانا وزاهدێن ڤێ ئوممەتێ دەمێ نساخ دبوون گازندێن ئێشا خۆ بۆ كەسێ نەدكرن ، چونكی وان حسێب دكر ئەڤ چەندە خۆ نەڕازیكرنە ل سەر ئەمرێ خودێ ، دەمێ ئیام ئەحمەد نساخ بووی مرۆڤەك هات سەرا بدەت ، گۆتێ حالـێ تە چییە ؟ ئیمامی گۆتێ : ئەزێ باشم ، وی گۆت : دوهی تا هاتبوو تە ؟ ئیمامی گۆتێ : مادەم من گۆتە تە ئەزێ باشم خۆ بێ دەنگ بكە ! گۆتنەكا من پێ نەخۆش بت ب من نەدە گۆتن .
ودەمێ ئەم دبــێـژیـن : كەیفا چاك وزاهدێن ئــومـمـەتــێ ب موصیبەتان دئێت مەعنا وێ ئەو نینە ئەو ب وان موصیبەتان نەدئێشان ، نە .. بەلـێ دەمێ وان هزرا خۆ د وێ خێرا مەزن دا دكـر یا كـو خودێ دێ دەتە وان ئەو نەخۆشی ل بەر وان سڤك دبوو ، وەكی وی مرۆڤی یێ دەرمانەكێ نەخۆش ڤەخۆت ، پارێن خۆ ژی پێ ددەت وپێ خۆشە ڤەخۆت ژی ، ژ بەر كو ئەو دزانت ساخبوونا وی ژ ڤێ ئێشێ د ڤەخوارنا وی دەرمانی ڕایە .
ژ پەرتووڪا مرن و ژینا بەرزەخێ.
عربة الشراء