هندەک ئاداب و توڕەیێن شەرعی بۆ بکارهێنەرێن توڕێن کۆمەڵایەتی

① رەوشتێ جوان: یێ رژدبە ل سەر رەوشتێ جوان، وخو دویر بێخە ژ پیس و کرێت، پێغەمبەرﷺ دبێژت: (نینە تشتەک گرانتر بت د تەرازیا مروڤێ باوەردار دا ل روژا قیامەتێ هندی رەوشتێ جوان، وخودێ کەرب ل وی ڤەدبن یێ ئاخڤتن كرێت وپیس بت)الترمذي.

② نەخێر بو یاریپێکرنا کەسێ بەرامبەر: خودێ بلند دبێژت:( ئه‌ى ئه‌وێن باوه‌رى بخودێ ئيناى وكار ب شريعه‌تێ وى كرى كۆمه‌كا خودان باوه‌ر بلا يارییان بۆ خۆ ب كۆمه‌كا دى يا خودان باوه‌ر نه‌كه‌ت؛ به‌لكى ئه‌وێن يارى پێ دئێنه‌كرن ژ يێن دى دچێتر بن )الحجرات:11.

③ کرنا خێرێ: خێرێ بکە یان بەرێ خەلکی بدەیێ ، (وَٱفۡعَلُواْ ٱلۡخَيۡرَ لَعَلَّكُمۡ تُفۡلِحُونَ) وكارێ باش بكه‌ن؛ دا هوين ئيفله‌حێ ببينن. 
ویا دحەدیسێ دا هاتی:(یێ بەرێ خەلکی بدەتە قەنجیێ هەر وەکی وی کری)ترمذي:2670.

④ بەرامبەری خۆ دلخۆش بکە ، دلخوشیێ و بەختەوەریێ بکە ددلێن هەڤالێن خودا (خوشتڤیترین کار لنک خودێ پشتی فەرزا تو موسلمانەکێ دلخۆش بکەی)الطبراني2731.

⑤رەوشتێ دانوستاندنێ: گەنگەشێ دگەل یێ بەرامبەر د بابەتێن خیلافی بەلێ ب زانین و رەوشتەکێ بەرز ورێزگرتن ، وخەبەرا نە بێژە پیروزیێن کەسێ بەرامبەر ، بەلکو گەنگەشەکا جوان بکە :( وَلَا تَسُبُّواْ ٱلَّذِينَ يَدۡعُونَ مِن دُونِ ٱللَّهِ فَيَسُبُّواْ ٱللَّهَ عَدۡوَۢا بِغَيۡرِ عِلۡمٖۗ ) وهوين گه‌لى موسلمانان خه‌به‌ران نه‌بێژنه‌ وان صه‌نه‌مان يێن بوتپه‌رێس عيباده‌تى بۆ دكه‌ن، حه‌تا هوين نه‌بنه‌ ئه‌گه‌ر كو ئه‌و ژ زێده‌گاڤى ونه‌زانين خه‌به‌ران بێژنه‌ خودێ.

⑥ راستگۆی: چ پێزانینا نە ڤەگوهێزە هەتا تۆ پشت راست نەبی ژ راستی و درستیا وێ ، چنکی دبیتە ئەگەرێ بەلاڤبونا دەنگۆباسێن بێ بنەما :(بەس مروڤیە ببیتە درەوکەر کۆ هەر تشتێ گۆهـلێبت بێژت)مسلم:5.

⑦ رێزگرتنا تایبەتمەندیێ "تخصص" رێزگرتنا تایبەتمەندیێ رێزگرتنا نەفسا مروڤی بخویە ، د تشتەکێدا نە ئاخفە کو ئەو تشت پێدڤی تایبەتمەندیێ بت ، وتو نە خودانێ ڤێ تایبەتمەندیێ بی ، بەلکو پێدڤیە بەرێ خەلکی بدەیە کەسێن تایبەتمەند د وی بواریدا ( إِذۡ تَلَقَّوۡنَهُۥ بِأَلۡسِنَتِكُمۡ وَتَقُولُونَ بِأَفۡوَاهِكُم مَّا لَيۡسَ لَكُم بِهِۦ عِلۡمٞ وَتَحۡسَبُونَهُۥ هَيِّنٗا وَهُوَ عِندَ ٱللَّهِ عَظِيمٞ ) ده‌مێ هوين ڤێ دره‌وا مه‌زن وه‌ردگرن و ب ئه‌زمانێن خۆ ڤه‌دگوهێزن، وئه‌و گۆتنه‌كا نه‌ يا حه‌قه‌، وهه‌وه‌ چو زانين پێ نينن، وئه‌ڤه‌ بۆ هه‌وه‌ چێ نابت: گۆتنا نه‌حه‌قییێ، وگۆتنا بێ زانين، وهوين هزر دكه‌ن ئه‌و تشته‌كێ سڤك وبچويكه‌، وئه‌و ب خۆ ل نك خودێ يا مه‌زنه‌.

⑧ پاراستنا نامۆیسێ: نەکەڤە د نامیسا خەلکیدا وبەحسێ وان نەکە، ( إِنَّ ٱلَّذِينَ يَرۡمُونَ ٱلۡمُحۡصَنَٰتِ ٱلۡغَٰفِلَٰتِ ٱلۡمُؤۡمِنَٰتِ لُعِنُواْ فِي ٱلدُّنۡيَا وَٱلۡأٓخِرَةِ وَلَهُمۡ عَذَابٌ عَظِيمٞ )هندى ئه‌ون يێن تاوانا زنايێ ب دويڤ ژنێن پاراستى وخودان باوه‌ر وبێ ئاگه‌هـ وخرابى نه‌هاتییه‌ سه‌ر دلی ڤه‌دنن، ئه‌و د دنيايێ وئاخره‌تێ دا ژ دلۆڤانییا خودێ دده‌ركرينه‌، وعه‌زابه‌كا مه‌زن د ئاگرێ جه‌هنه‌مێ دا بۆ وان هه‌يه‌. 

⑨ خۆ دویر بێخە ژ چکلێدان و پاشڤەبرنا یێن بەرامبەر ، ونەهاڤێژنە عەشیرا کەسێ یان پیستێ وی یان رەگەزێ وی، دەمێ سحابیێ پیروز ابا ذر بەحسێ دەیکا ئێکی ب خرابی کری ، پێغەمبەری سلاڤ لێبن گۆتێ : ئەی بابێ ذەڕی تە بەحسێ دایکا وی کریە(گۆت بویێ کۆرێ ژنکا رەش) براستی سالوخەتەکێ جاهلیەتێ یێ مایە دگەل تە. بخاری 30

⑩ خۆ دویر بێخە ژ خەبەر وگۆتنێت کرێت ، چۆنکی پێغەمبەرێ خودێ چ جارا خەبەر و گۆتنێت کرێت نە دگۆتنە کەسێ .بخاری 6031.

 

 

و: شیڤان شێخەمیری