خۆپەرێس  (ئەنانی ، ئەز ئەزی) کینە؟ دگەل ئەگەرێن وێ و چارەسەریێ

خوپەرێس ئەو کەسەیە یێ هزر دچ تشتیدا نەکەت ژ نەفسا خۆ پێڤەتر ، پیتەی ب یێن دی نادەت ، یا گرنگ لنک وی ئەوە بەرژەوەندیا بجهـ بهێت خۆ هەکە لسەر حسابا یێن دیژی بت.
بکورتی: ئانکۆ: مروڤێ ئەنانی باوەرناما دکتورایێ یا هەی دزانینا مافێن خۆدا ، ونەخوێندەوارە د زانینا مافێن غەیری خۆدا . 

پێشەوایێن خۆپەرێسیێ دقورئانێدا :

• قارون: ﴿ إِنَّمَا أُوتِيتُهُ عَلَى عِلْمٍ عِنْدِي ﴾ من ب زانینا خۆ یێ بدەستخۆڤە ئینای.
• فرعون: ﴿ أَنَا رَبُّكُمُ الْأَعْلَى ﴾ ئەز خودایێ وە یێ بلندم.
• النمرود: ﴿ أَنَا أُحْيِي وَأُمِيتُ ﴾ ئەز ژی ساخ دکەم و دمرینم
• إبليس: ﴿ أَنَا خَيْرٌ مِنْهُ ﴾ ئەز ژ وی چێترم

 کارێن دبنە ئەگەرێ ئەنانیەتێ گەلەکن، ژوان:

① پەروەردەکرنا سەقەت ونەدرست ل زاروکینیێ
② نەسیحەت نەکرنا وی ب هندێ کۆ خو ژ کەرب وکینێ دویربکەت.
③ چاڤڵێکرنا رەوشتێ دەیبابا ، هەکە خۆپەرێس بن.
④ هەکە لزاروکینیێ هاتبیتە بێ بەهرکرن ژ مافێن وی.
⑤ گەلەک نازدار کرنا زاروکی ل بچویکاتیێ.
⑥ توندی و سزادانا زارۆکی ل بچویکاتیێ لسەر سڤکترین ئەگەر.
⑦ تەفضیل کرنا زارۆکەکێ ل سەر ئێکێ دی.

 چارەسەریا خۆپەرێسیێ:

① پەروەردەکرنەکا جۆان ل بچویکاتیێ.
② چاڤلێکەرێ باش ، نموونا بلند مروڤی هەبت کۆ چاڤڵێبکەت.
③ فێرکرنا وی کۆ حەش یێن دیژی بکەت ب وی تشتێ وی بخۆ دڤێت.
④ هاریکاری و نێزیکبوون دناڤبەرا خەلکیدا
⑤ ڤیانا خێرێ ومفا گەهاندنێ بو هەمی مروڤا

ژکیسێ ئەنەسی کۆ دەمێ پێغەمبەر سلاڤێن خودێ لێبن هاتیە مەدینێ خەلکێ مەدینێ ژ هەمی کەسێ پتر حیلە دکرن د کێشان و پیڤانێدا ، ڤێجا ئەڤ چەند ئاێەتێن دەستپێکا سورەتا( المطففين) هاتنە خوارێ ﴿ ويْلٌ لِّلْمُطَفِّفِينَ ... يُخْسِرُونَ ﴾. ئانكو : عه‌زابه‌كا دژوار بۆ وان بت يێن حيلێ د پيڤان وكێشانێ دا دكه‌ن. ئه‌وێن ئه‌گه‌ر تشته‌كى ژ خه‌لكى بكڕن پيڤانێ يان كێشانێ ب دورستى پێك دئينن. وئه‌گه‌ر تشته‌ك فرۆته‌ خه‌لكى پيڤانێ يان كێشانێ كێم دكه‌ن، ڤێجا پا حالێ وى چيه‌ يێ دزییێ ژ خه‌لكى بكه‌ت، وتشتێ وان بێ بها بكه‌ت؟ ئه‌و ژ وان يێن حيلێ د كێشان وپيڤانێ دا دكه‌ن بۆ عه‌زابێ هه‌ژيترن. 
ڤێجا پشتی هنگی خەلکێ مەدینێ بو باشترین کەس د کێشان و پیڤانێدا.

ئیسلام رێگریێ لتە ناکەت کۆ تو هیڤی وئارمانجێت خۆ بجهبینی ، بەلێ ناچێبت ل حسابا یێن دی بیت ﴿ ومن يوق شح نفسه فأولئك هم المفلحون ﴾ ، یان تە بەس خێر و باشی بخۆ بتنێ دڤێت ، ئها ئەفە ناچێبیت: (لا يؤمن أحدكم حتى يحب لأخيه ما يحب لنفسه)
بەلکی لدیڤ ڤێ یاسایێ هەرە: وێ سەرەدەریێ دگەل خەلکی یا تو حەز دکەی ئەو ژی وێ دگەل تە بکەن.
وگۆتنا پێغەمبەری سلاڤ لێبن:  (والله في عون العبد ما كان العبد في عون أخيه)ئانکۆ : و خودێ دێ دهاریکاریا عەبدی دا بت هندی عەبد دهاریکاریا برایێ خۆدا بت.
وبەلگە گەلەکن لسەر هندێ ئەنانیەت نەدروستە ، بەلکی قاعیدا ئیسلامێ ئيثارە (خۆنەڤیانە) نە ئەنانیەتە. وەک نموونا ئەنصاری و مهاجرا .
  
وئەنانیەت گەلەک بوارا ڤەدگرت نەکۆ بوارەکێ بتنێ : دەولەمەند دێ بیتە خۆپەرێس دەمێ هاریکاریا هەژاری دهێلیت ، زەلام دێ بیتە خۆپەرێس دەمێ داخازا هەمی مافێن خو دکەت و هەمی ئەرکێت وی بهێنە بجهـ ئینان ، بەلێ گرنگیێ ب ماف وئەرکێت هەڤژینا خۆ نەدەت وبالعکس ژی. و باب دگەل کوری وبالعکس ژی . مامۆستا دگەل قوتابی وبالعکس ژی. خودانێ کۆمپانیێ دگەل کارمەندێن خو وبالعکس ژی ، بکورتی : تە دڤێت هەمی تشت بوتە بن لسەر حسابا غەیری تە.
 يحيى بن معين هەڤالێ ئیمام احمد بن حنبل، دبێژت : من کەس وەک ئەحمەدی نەدیتیە ، مە پێنجی سالا هەڤالینیا وی کر ، ب تشتەکێ بتنێ ژی ژ وێ خێرا لنک هەی ئەو فەخرو وشانازی بسەر مەدا نەدبر .
فتشبهوا إن لم تكونوا مثلهم *** إن التشبه بالكرام فلاح
 
 
شیڤان شێخەمیری