حوکمێ یێ نڤێژان ژ تەنبەلی نەکەت ؟
حوکمێ یێ نڤێژان ژ تەنبەلی نەکەت ؟!!
یا راستی ئەڤە بابەتەکێ زور گرنگە، چونکی ھندیکە نڤێژە؛ ئەو ستوینا دووێ یا ئیسلامێ یە، و ڕزگاربوون، و دیدەڤان، و رۆناھییە، و ئەو بەرەکەتە بۆ لەش، و خێزان، و مالێ مرۆڤی، ئەو ئاڤە بۆ ڤەمراندنا ئاگرێ ھەر گونەھەکێ، و ئەو خوشتڤیترین کارە لدەڤ خودێ تەعالا،
و ئەو ئێکەمین پرسیارە ژ "عیبادەتان" دێ ژ مروڤی ھێتە کرن، و ئەو پەیمانە دناڤبەرا بەنی و خودێ تەعالا دا، و ئەو ژ گرنکترین، و قەدرترین، و فەرترین کارانە مروڤێ موسلمان پاراستنێ لسەر بکەت، و نڤێژ سەرکەفتن، و سەرفەرازی، و بەختەوەری، و ئارامییە ل دونیایێ و ئاخرەتێ.
بەلێ من دڤێت، حوکمێ مرۆڤێ ژ تەمبەلی، و خەمساری نڤێژێ نەکەت دیار بکەم، و بەرسڤا چەند بەلگێن بوچوونا جێواز بدەم، چونکی ئەو کەسێ ھەما باوەری پێ نە بیت، ئەو گاورە و چ نە وەکھەڤی یان خیلاف لسەر ڤی بابەتی نینە. ھەر وەکی ئیجماع لسەر ڤێ چەندێ ھاتییە ڤەگوھاستن.
* النووي" د پەرتوکا [المجموع 3/14]
* ئبن عبد البَر" د پەرتوکا [الاستذكار 1/235]
* ئبن تيميَّة" د پەرتوکا [مجموع الفتاوى 22/40]
مروڤێ ژ تەمبەلی، و خەمساری نڤێژان نەکەت، مەبەست؛ ئەگەر یێ ھەمی نڤێژان ب تەمامی نەکەت، ئەگەر خۆ باوەری ژی پێ ھەبیت، ئەو گاور {کافر} دبیت والعياذ بالله، ژبەر چەندین بەلگەیێن قورئانێ و سوننەتێ و ئیجماعێ، و گوتنێت زانا و پێشەوایێن ھەرە مەزن.
نوکە بەلگە ژ قورئانا پیروز، گوتنا خودێ تەعالا دەمێ دبێژیت: { فَخَلَفَ مِنْ بَعْدِهِمْ خَلْفٌ أَضَاعُوا الصَّلَاةَ وَاتَّبَعُوا الشَّهَوَاتِ فَسَوْفَ يَلْقَوْنَ غَيًّا } [سورة مريم: 59]
یا دھێتە زانین، ژ ڤێ ئایەتێ دەمێ خودێ، وەسفا وان کری، کو ئەوان دیڤچوونا بایکێن نەفسێ کرین، و نڤێژ ھێلاین، ئەو بڤێ چەندێ نە باوەردارن، چونکی خودێ تەعالا تەمامەتیا ئایەتێ دبێژیت: { إِلَّا مَنْ تَابَ وَآمَنَ } کەواتە ئەو نە بیت یێ تەوبە بکەت، و باوەریێ بینیت. [مجموع فتاوى ورسائل العثيمين12/127]
ھەروەسا گوتنا خودێ تەعالا یە دەمێ دبێژیت: { وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَلَا تَكُونُوا مِنَ الْمُشْرِكِينَ } [سورة الروم: 31]
یا د ھێتە زانین ژ ڤێ ئایەتا پیروز، کو نیشان لسەر نە باوەریا وان، و دیارکرنا شرکا وان، ھێلانا وانە بۆ نڤێژێ. [تعظيم قدر الصلاة للمروزي 2/1004]
ھەروەسا گوتنا خودێ دەمێ دبێژیت: { وَإِذَا قِيلَ لَهُمُ ارْكَعُوا لا يَرْكَعُونَ } [سورة المرسلات: 48] ژ ڤێ ئایەتێ دھێتە زانین کو یێ نڤێژان نەکەت، ئەو یێ درەوێ ب گازییا پێغەمبەران دکەت، و ئەو پەیاما پێ ھاتینە ھنارتن،
و دیارە ژ وان کاران یێن دبنە بەلگە لسەر دانپێدانا ڤێ چەندێ، و نیشان لسەر باوەریێ، ئەوە تۆ چوکێن خۆ بۆ خودێ بدانی و نڤێژێ بکەی. و پێشەوایێ تابعییان و زانایێ تەفسیرێ مجاھد دبێژیت: مەبەست ژ ڤێ ئایەتێ کرنا نڤێژێ یە. تفسير الطبري.
ھەروەسا گوتنا خودێ تەعالا دەمێ دبێژیت: {فَإِنْ تَابُوا وَأَقَامُوا الصَّلاةَ وَآَتَوُا الزَّكَاةَ فَإِخْوَانُكُمْ فِي الدِّينِ} [سورة التوبة:11]
یا دھێتە زانین ژ ڤێ ئایەتێ خودێ تەعالا وەرگرتنا تەوبەیا وان ب کرنا نڤێژێ، و دانا زەکاتێ ڤە گرێدایە، و کرییە پیڤەرێ براینیا د ئیسلامێ دا.
و دیارە ئەبو بکر خودێ ژێ ڕازی بیت، لسەر ڤێ تێگەھشتنێ بۆ، کو خودێ چ نڤێژان بێ دانا زەکاتێ قەبیل ناکەت، لەوما شەر دژی ئەوان کر، یێن جوداھی ئێخستینە دناڤبەرا نڤێژ و زەکاتێ.
ھەروەسا ئبن زید خودێ ژێ ڕازی بیت، لسەر ڤێ ئایەتێ بێژیت: و خودێ نڤێژ و زەکات ھەر دوو یێن فەڕز کرین، و چ جوداھی نە ئێخستیێ، و ئەو ئایەتە خواند، و گوت: قەبیل نە کر، نڤێژ بھێتە قەبیلکرن ئەگەر ب دانا زەکاتێ نەبیت، پاش گوت: خودێ تەعالا دلوڤانیێ ب ئەبو بکری ببەت، چەند یێ تێگەھشتی بوو. [تفسیر الطبري رحمه الله]
بەلێ دێ دیار کەم ببەلگەیێن سوننەتێ، کو یێ زەکاتێ نە دەت کافر نابیت، و یێ نڤێژێ نەکەت دێ کافر بیت، چونکی ھندیکە سوننەتە دیارکرن و شروڤەکرنە بۆ قورئانا پیروز، و ئەحکامێت وێ، ھەر وەکی خودێ دبێژیت: {وَأَنزَلۡنَاۤ إِلَیۡكَ ٱلذِّكۡرَ لِتُبَیِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَیۡهِمۡ وَلَعَلَّهُمۡ یَتَفَكَّرُونَ} [سورة النحل: ٤٤]
یێ باوەری ب دروستییا زەکاتێ ھەبیت، بەلێ ئەو ژبەر تەماعیێ یان ھەر ئەگەرەکێ دونیایێ ھەبیت نە دەت، ئەو گاور نابیت، بوچی ؟!! چونکی بەلگەیێ ھەی.
پێغەمبەر ﷺ دبێژیت: ھەر خودانێ زێر، و زیڤەکی ھەبیت مافێ وان نە دەت، ئانکو ئەگەر گەھشتە رێژەیا زەکاتێ و سالەک لسەر بھێت، و زەکاتا وان نە دەت، دێ ئەو مالە بتە پلێتێن ئاگری، و دێ ھێنە سورکرن ب ئەنیا ویڤە، و تەنشتێن ویڤە، و پشتا ویڤە،
چەند سار ببن، دێ جارەکا دی ھێنە گەرمکرن ل روژەکا درێژاھیا وێ پێنچی ھزار سال، ھەتا کو حساب دگەل بەنیان بھێتە کرن، پاش دێ رێکا خۆ بینیت ئەرێ بو بەھشتێ یە یان بوو دوزەخێ. [عن أبي هريرة رضي الله عنه، ما رواه مسلم في صحيحه في الجزء 3 رقم الحديث 987]
لڤێژێ زانا دبێژن: ئەگەر ئەو گاور با نە دھاتە نیشاندان ئەرێ کا بەھشتییە یان جەھنەمییە، چونکی وی ژ دوزەخێ چ رێکێن دیتر نابن، بەس دیارە ئەو بڤێ چەندێ گاور نابیت، و دمینت لبن حەسکرنا خودێ ڤە،
ئەگەر بڤێت دێ لێ بوریت، و ئەگەر بڤێت دێ ژبەر ڤێ گونەھێ وی ئەشکەنجە دەت، پاش دێ چیتە بەھشتێ، کەواتە نە گاورە، بەلکی موسلمانەکێ کێم ئیمان، و خودانێ گونەھەکا مەزنە. و خودێ چێتر دزانیت.
بەلێ یا نڤێژێ چەند بەلگەیێن سوننەتێ یێن ھەین، کو ئەو بڤێ چەندێ نە ھاتییە جوداکرن، بەلکی ئەو گاورە، چ باوەری پێ نەبیت یان ژ تەمبەلی، و خەمساری نەکەت. ژوان بەلگەیا:
گوتنا پێغەمبەرێ خودێ یە ﷺ دەمێ دبێژیت: " إِنَّ بَيْنَ الرَّجُلِ وَبَيْنَ الشِّرْكِ وَالْكُفْرِ تَرْكَ الصَّلَاةِ ". عن جابر بن عبدالله رضي الله عنه، ما رواه مسلم في صحيحه في الجزء 1 رقم الحديث 82 ]
ھەروەسا: " الْعَهْدُ الَّذِي بَيْنَنَا وَبَيْنَهُمُ الصَّلَاةُ، فَمَنْ تَرَكَهَا فَقَدْ كَفَرَ ". [ عن بريدة بن حصيب الأسلمي رضي الله عنه، ما رواه الترمذي في سننه الجزء 38 رقم الحديث 22937 ]
ژڤان فەرمودەیێن دروست دھێتە زانین، یێ نڤێژان نەکەت، ئەو یێ کەڤیتە شرکێ و گاوڕیێ، چونکی شرک ئەو بتنێ نینە تۆ خۆ بوو پەیکەرەکی بچەمینی، نەخێر !!! بەلکی دیڤچوونا بایکەێن نەفسێ لسەر فەرمانێن خودێ و پێغەمبەری، و نە کارکرن ب چ شەریعەتێ خودێ دبیتە، شرکا نەفسێ،
ھەر وەکی خودێ دبیژیت: { أَرَءَیۡتَ مَنِ ٱتَّخَذَ إِلَـٰهَهُۥ هَوَىٰهُ أَفَأَنتَ تَكُونُ عَلَیۡهِ وَكِیلًا } [سورة الفرقان: ٤٣]
و فەرمودەیان وەکھەڤی نە کرییە، یێ زەکاتێ ژ تەماعی نەدەت، و یێ نڤێژێ ژ کسلانی نەکەت، و گوتییە ئەو وەکی ئێکن !! نەخێر، بەلکی ھەر ئێکێ ژوان حوکمەکێ ھەی، وەکی ھاتییە دیارکرن، و بڤێ چەندێ ئایەتا پیروز ژی ھاتە شروڤەکرن و چ گرێفتاری لسەر نەمان.
بەلێ لڤێرێ فەرمودەکا ھەی من ژبیر نەکرییە، و دبیت ئەڤە بھێزترین بەلگە بیت یێ بێژیت: مروڤێ ژ تەمبەلی نڤێژان نەکەت گاور نابیت، ئەو ژی گوتنا پێغەمبەریەﷺ دەمێ دبێژێت:
پێنج نڤێژ خودێ تعالی یێن لسەر بەنیان فەڕز کرین، ھەتا گوتی: و یێ بھێت تشتەک ژێ کێم کربیت، و سستاھی ددەرحەقێ وان دا کربیت، وی چ پەیمان لدەڤ خودێ نابن، کو ئەگەر بڤێت دێ ئەشکەنجە دەت، و ئەگەر بڤێت دێ لێ خوش بیت. [عن عبادة بن الصامت رضي الله عنه، ما رواه ابن ماجه في الجزء 2 رقم الحديث 1401]
علاساس ئەڤە دبیتە بەلگە لسەر نە گاوڕییا یێ نڤێژان ژ تەمبەلی و سستاھی نەکەت، چونکی خودێ تەعالا ئەو وەکی خودانێ نە دانا زەکاتێ یێ ئێخستییە لبن حەسکرنا خۆ، ئەگەر بڤێت دێ لێ بوریت، یان ئەگەر بڤێت دێ ئەشکەنجە دەت،
خودانێت ڤێ بوچوونێ دبێژن: ئەگەر یێ گاور یان مشرک با و ژ ئیسلامێ دەرکەتبا، خودێ نە دئێخستە لبن حەسکرنا خۆ، چونکی خودێ ل مروڤێن گاور ومشرک خوش نابیت،
و چ چارەنڤیس بۆ وان نینن، ژبلی دوزەخێ ھەر وەکی خودێ دبێژیت: { إِنَّ ٱللَّهَ لَا یَغۡفِرُ أَن یُشۡرَكَ بِهِۦ وَیَغۡفِرُ مَا دُونَ ذَ ٰلِكَ لِمَن یَشَاۤءُۚ وَمَن یُشۡرِكۡ بِٱللَّهِ فَقَدِ ٱفۡتَرَىٰۤ إِثۡمًا عَظِیمًا } [سُورَةُ النِّسَاءِ: ٤٨]
بەرسڤا ڤێ چەندێ دێ ھەر ب وێ فەرمودێ بیت، و دێ ئەگەرێ ڤێ فەرمودێ دیار کەین بئاناھییا خودێ تەعالا، چونکی ھەر دەمێ ئەگەر ھاتە دیار کرن، حێبەتی نا مینت، و بابەت دێ روھن بیت، و دێ پتر بیتە بەلگە لسەر لایەنەکێ.
ئەگەرێ ڤێ فەرمودێ ئەوە دەمێ، "الْمُخْدَجِي" گوتییە: عبادة بن الصامت کو زەلامەکێ ل شامێ ژ ئەنساریا دبێژنێ: أبو محمد گوتە وی کو {وتر} واجبە، ڤێجا دەمێ الْمُخْدَجِي ئەو چەندە گوتییە،
عبادة بن الصامت گوت: درەوان دکەت، من یا گوھل پێغەمبەریﷺ بویی و ئەو فەرمودە بەحس کر. کەواتە ژبەر ھندێ بەحس کر، کو ژبلی ڤان پێنچ نڤێژان چ نڤێژێن دیتر لسەر مروڤێ موسلمان بشێوەکێ گشتی واجب نینە.
ھەروەسا "أبو عبدالله الأشعري" دبێژیت: پێغەمبەریﷺ نڤێژ ب کومەکا ھەڤالێن خۆ کر، پاش روینشتنە خوار، زەلامەک ھاتە ژور نڤێژ کر، چوو رکوعێ، وسجودێ، وەکی؛ لێدانا دومێ بالندەیی، ئینا پێغەمبەریﷺ گوت: ھوین ئەڤی دبینن، یێ لسەر ڤێ چەندێ بمریت، دێ نە لسەر رێکا محمدی مریت،
ھوسا نڤێژێ دکەت، ھەر وەکی قەلەرەش دومێ خۆ ل خوینێ ددەت. ھەتا دوماھیێ پاش گوت: دەستنڤێژێ باش و باش بگرن، تێچوون بۆ وان بیت، یێن کو پشت پەحنیا پێت خۆ نە شون، و رکوع، و سجودێن خۆ ژی ب دروستی بکەن.
کەواتە یێ نڤێژێ ب دروستی نەکەت، ژ گرتنا دەستنڤێژێ، و برنا رکوعێ، و سجودێ بشێوەکێ دروست، خودێ ژێ قەبیل ناکەت، و نڤێژێن وی د خەلەتن، و ئەگەر ئەو لسەر ڤێ چەندێ بمریت، چارەنڤیسێ وی یێ د مەترسیێ دا. لەوما یێ ئەڤە حالێ وی بیت، ئەگەر خودێ بڤێت دێ لێ بوریت، و ئەگەر بڤێت، دێ ئەشکەنجە دەت،
ئەڤە یە یا سەحابیێ زانا "حذيفة بن اليمان" خودێ ژێ ڕازی بیت تێگەھشتی، ھەر وەکی پێشەوایێ " بوخاری " ڤەدگوھێزیت، ژ "وھب بن منبە" گوتییە: کو حذيفة بن اليمان زەلامەک دیت یێ نڤێژێ دکەت، بەلێ رکوع و سجودێن خۆ دروست ناکەت، ئینا گوتێ: تە نڤێژ نەکر، و ئەگەر تۆ لسەر ڤێ بمڕی، دێ نە لسەر وێ فترەتێ مری، یا خودێ پێغەمبەر ﷺ لسەر ھنارتی.
کەواتە یێ نڤێژ دگەل نە بیت، ژ کرێت گرتنا دەستنڤێژێ، یان خەلەت برنا رکوعێ و سجودێ، و کرنا وێ بشێوەکێ بلەز، دبیتە ئەگەرێ کو خودێ ژێ قەبیل نەکەت، و ئەگەر بڤێت دێ لێخوش بیت، یان ئەشکەنجە بدەت، نەکو نڤێژان نەکەت. !!!
بەلگەکێ دیتر لسەر ڤێ تێگەھشتێ چییە؟، گوتنا پێغەمبەریەﷺ دەمێ دبێژیت: ئێکەمین حیساب دگەل مرۆڤان بھێتە کرن ژ کارێن وان، کرنا نڤێژێ یە، گوت: خودێ دبێژیتە: مەلائیکەتێن خۆ، و ئەو زاناترە،
کا سەحکەنە نڤێژێن بەنیێ من، کا تمام کرینە، یان کێماسی تێدا کرینە، ئەگەر تمام کربن ئەو دروستە، و ئەگەر کێماسی تێدا کربن، دێ خودێ بێژیت: کا سەحکە بەنیێ من چ نڤێژێن سوننەت ھەنە، ئەوان نڤێژێن فەڕز یێن کێماسی تێدا کرین، ب ئەوان سوننەتان تمام بکەن، ھەتا دوماھیا فەرمودێ. [عن أبي هريرة رضي الله عنه، في سنن أبي داود في الجزء 1 رقم الحديث 864]
کەواتە ئەڤە بەحسێ وی دکەت، یێ کێماتی و خەلەتی د نڤێژێن خۆ دا کرین، نە کو یێ بتەمامی نڤێژان نەکەت، چونکی بەلگە لسەر ڤێ چەندێ ئاشکەرانە، و سەحابیێن پێغەمبەری ژی ھەر ھوسا یێن تێگەھشتین، و خودێ چێتر دزانیت.
پێشەوایێ البيهقي ب سەنەدێ خۆ، کو عمر بن الخطاب خودێ ژێ ڕازی بیت گوتییە: زەلامەک ھاتە دەڤ پێغەمبەری ﷺ گوتێ: ئەی پێغەمبەرێ خودێ: کیش کار ژ ھەمییا خوشتڤیترە لدەڤ خودێ ؟ ئینا گوت: نڤێژا ددەمێ وێ، ویێ نڤێژێ بھێلیت چ ئایین بۆ نینن، و نڤێژ ستوینا ئاینیە. [فیض القدير 248/4 وتخريج العراقي على الأحياء 196/1]
ژبەر ھندێ "عمر بن الخطاب" خودێ ژێ ڕازی بیت دەمێ ھاتییە بریندارکرن گوتنێ نڤێژ یا ئەمیرێ موسلمانا !! گوت بەلێ: ئەوی چ بەھر د ئیسلامێ دا نینە، یێ نڤێژ ژ دەست دابیت. نڤێژ کر خوین ژ برینا وی دھات. [صحيح عن عمر. أخرجه عبدالرزاق 5010, وابن أبي شيبة 585/14]
و پرسیار ژ علي بن أبي طالب ھاتە کرن، لسەر ژنا نڤێژان نەکەت، گوت: یێ نڤێژان نەکەت ئەو گاورە. [أخرجه بن أبي شيبة في كتاب الإيمان 126]
" عبداللە بن مسعود " خودێ ژێ ڕازی بیت دبێژیت: یێ نڤێژان نەکەت، چ ئایین لدەڤ نینە. [أخرجه ابن أبي شيبة 47]
" عبداللە بن عمر " خودێ ژێ ڕازی بیت ب لەفزەکێ دبێژیت: یێ نڤێژێ بھێلیت دێ گاور بیت. [ذكره المنذري الترغيب 385/1 ونسبه إلى محمد بن نصر المروزي وابن عبدالبر]
شيخ الإسلام خودێ دلوڤانیێ پێ ببەت دبێژیت: یێ نڤێژان نە کەت، ئەو خرابترە ژ یێ عەرەقێ، و دزیێ، و حەشیشێ بکێشیت. [مجموع الفتاوی 50/22]
ھەروەسا " عبداللە بن شقیق " ژ تابعیانە ئیجماعێ ژ سەحابیان ڤەدگوھێزیت، و دبێژیت: ھەڤالێن پێغەمبەری ھێلانا چ کاران ب گاوریی نە دیتن، ژبلی ھێلانا نڤێژێ. [أخرجه الترمذي 2622 ورفعه الحاكم 7/1 إلى أبي هريرة، وذكره الذهبي في كتابه الكبائر]
ھەروەسا بزانە ڤێرێ پرسەکا گرنگ دھێتە ئازراندن ئەرێ کارکرن ئانکو عیبادەت ژ دروستیا باوەریێ یە، یان ئەو بتنێ ب تەمامیا باوەریێ ڤە گرێدایە ؟!!
و ئەھلێ "سوننەتێ وجماعەتێ" کارکرنێ ژ باوەریێ دەرنائێخن، وەکی دەستەکا مورجیئان، بەلکی دبێژن: ھندیکە باوەریە ئەو ب کارێن دلی، و لەشی ڤە گرێدایە، و کێم وزێدە دبیت،
و ئەو پێکڤەنە نابیت بھێنە جوداکرن، لەوما توخمێ کارکرنێ یان عیبادەتی ژ باوەریێ یە، نابیت کەسەک بتەمامی پشتا خۆ بدەتە کارکرنێ و بێژیت ئەز باوەردارم !! نەخێر ئەو ھوسا ژ ئیسلامێ دەردکەڤیت،
ھەر وەکی خودێ تعالی دبێژیت: { وَيَقُولُونَ آمَنَّا بِاللَّهِ وَبِالرَّسُولِ وَأَطَعْنَا ثُمَّ يَتَوَلَّى فَرِيقٌ مِنْهُمْ مِنْ بَعْدِ ذَلِكَ وَمَا أُولَئِكَ بِالْمُؤْمِنِينَ } [سورة النور:47]
ھندەک کار و گوتن یێن ھەین ب دروستیا باوەریێ ڤە گرێداینە وەکی گوتنا شەھدەدانێ، و کرنا نڤێژێ، بوچی چونکی ببەلگەیێن قورئانێ و سوننەتێ یێن ھاتینە تنێکرن.
شيخ الإسلام أحمد بن تيمية دبێژیت: خودێ ئیمان لدەڤ وان نە ھێلا یێ پشتا خۆ بدەتە کارکرنێ، ئەگەر خۆ بدەڤێ خۆ ئیناتبیت ژی. [مجموع الفتاوی 7/142]
ھەروەسا ھێلایێ نڤێژێ نا ھێتە کافکرن ژلایێ ھەر کەسەکی، بەلکی دڤێت دادوەر بریارێ لسەر ڤێ چەندێ بدەت، پشتی سێ جاران دھێتە توبەکرن، ئانکو دێ بێژنێ: تەوبکە و ل خودێ و نڤێژێ بزڤرە،
ئەگەر نه !!! دێ ئەحکامێن مرۆڤێ "مرتد" ئەوێ ژ ئیسلامێ لێڤەبویی بخۆڤە گریت وەکی کوشتنێ، لەوما دبێژن ناھێتە زانین کو دادوەرەکی حوکم ب کوفکرنا کەسەکی کربیت ژ یێن نڤێژان نەکەن؛
چونکی تشتەکی زێدە کێمە سەرێ ئێکێ بھێتە بەر شیری و ھند ئیمان نە بیت، ل نڤێژێ بزڤریت و تەوبە بکەت، ھەر وەکی زانایێ بەرکەتی ئبن القیم پەرتوکا " الصلاة " گوتییە.
والله تعالى أعلى وأعلم، وصلى الله، على نبينا، ورسولنا محمد، وآله، وصحبه، ومن تبعهم بإحسان، إلى يوم الدين، والحمدلله رب العالمين.