الحمدلله وحدە، والصلاة والسلام على من لا نبي بعدە، وبعد:

ب ڤان پوستەرێن هەنێ دێ ناڤێ خودانێ تەفسیرێ زانی، دگەل مێژوویا مرنا وی، وناڤێ تەفسیرا وی ومەزهەبێ وی یێ فقهی

ومەرەم پێ ئەوە مێژوویا مرنا خودانێ تەفسیرێ دیار بکەین دگەل ناڤێ وی ، دا ژبەرکرنا وان بساناهی بکەڤیت بۆ داخازکەرێ زانینێ.


الطبري
ناڤ: بابێ جەعفەری، موحەممەدێ کورێ جەریرێ کورێ یەزیدێ طەبەرییە، ناسیارە ب (ٳمام المفسرین).
ژدایك بوون: ل ئامولێ پایتەختێ هەرێما طوبرستانێ ل سالا (224 هـ) ژ دایك بوویە.
مەزهەبێ وی: موجتەهد بوو
مرنا وی: 310 هـ
ناڤێ پەرتوکا وی: جامع البيان عن تٱويل القرآن.


الماوردي
ناڤ: بابێ ئەلحەسەن، عەلیێ کورێ موحەممەدێ کورێ حەبیبێ ماوەردییە.
ژدایك بوون: ل بەصرا ل سالا (364هـ) ژدایك بوویە.
مەزهەبێ وی: شافعییە
مرنا وی: 450 هـ
ناڤێ پەرتوکا وی: النکت والعیون.

البغوي
ناڤ: بابێ موحەممەدی ئەلحوسێنێ کورێ مەسعوودێ کورێ موحەممەدێ کورێ فەڕائە، بەغەوییە، دهێتە نیاسین ب (محیی السنة)، وهەروەسا (رکن الدین).
مەزهەبێ وی: شافعییە
ژدایك بوون: ل سالا (433هـ) ژدایك بوویە.
مرنا وی: 516 هـ
ناڤێ پەرتوکا وی: معالم التنزیل في تفسیر القرآن.

الزمخشري
ناڤ: بابێ ئەلقاسمی، مەحموودێ کورێ عومەرێ زەمەخشرییە، ناسیار ب (جار الله)، پێشەواییەکا ژ پێشەوایێن موعتەزیلیا دعەقیدێ دا.
مەزهەبێ وی: حەنەفییە
ژدایك بوون: ل زەمەخشەرێ گۆندەکە ژ گۆندێت خەۆارزمێ ل سالا (467هـ) ژدایك بوویە.
مرنا وی: 538 هـ
ناڤێ پەرتوکا وی: الكشاف عن حقائق غوامض التنزيل.

ابن عطية
ناڤ: بابێ موحەممەدی، عەبدلحەقێ کورێ غالبێ کورێ عەطییەیێ غەڕناطیە، ئەندەلوسییە.
مەزهەبێ وی: مالکیە
ژدایك بوون: ل غەرناطە ل ئەندولسێ ل سالا (481هـ) ژدایك بوویە.
مرنا وی: 546 هـ
ناڤێ پەرتوکا وی: المحرر الوجیز في تفسیر الکتاب العزیز.

ابن الجوزي
ناڤ: بابێ فەرەجی، عەبدلڕەحمانێ کورێ عەلیێ کورێ موحەممەدێ جوزیێ بەغدادییە.
ژدایك بوون: ل بەغداد ل سالا (510هـ) ژدایك بوویە.
مەزهەبێ وی: حەنبەلیە
مرنا وی: 597 هـ
ناڤێ پەرتوکا وی: زاد المسیر في علم التفسیر.

الرازي
ناڤ: بابێ عەبدالله، موحەممەدێ کورێ عومەرێ کورێ حۆسەینی، طەبرستانییە، ڕازییە، ناسیارە ب (فخر الدین).
ژدایك بوون: ل ڕەی ل سالا (544هـ) ژدایك بوویە.
مەزهەبێ وی: شافعیە
مرنا وی: 606 هـ
ناڤێ پەرتوکا وی: مفاتيح الغيب یان التفسیر الکبیر.

القرطبي
ناڤ: بابێ عەبدالله، موحەممەدێ کورێ ئەحمەدێ کورێ ئەبو بەکرییە، ئەنصاریێ خەزرەجیە، قورطوبییە، ناسیارە ب (شمس الدین).
مەزهەبێ وی: مالکیە
ژدایك بوون: ل قۆڕطوبا ئەندەلوسی ل سالا (... ) ژدایك بوویە.
مرنا وی: 671 هـ
ناڤێ پەرتوکا وی: الجامع لٲحکام القرآن

البيضاوي
ناڤ: بابێ سەعیدی، عەبدالله یێ کورێ ئەبو قاسمی عومەرێ کورێ موحەممەدێ کورێ عەلیێ شیرازییێ بەیضاوییە، ناسیارە ب (ناصرالدین).
مەزهەبێ وی: شافعییە
ژدایك بوون: ل شیرازێ دکەڤیتە ئیرانێ ل سالا (...) ژدایك بوویە.
مرنا وی: 685 هـ
ناڤێ پەرتوکا وی: تفسير البيضاوي ناڤێ دروست «أنوار التنزيل وأسرار التأويل»

النسفي
ناڤ: بابێ بەڕەکاتی ، عەبدالله کورێ ئەحمەدێ کورێ مەحموودێ نەسەفییە، ناسیارە ب (نجم الدین)و (مفتي الثقلین).
مەزهەبێ وی: حەنەفیە
ژدایك بوون: ل باژێرێ نەسەف ل ئوزپاکستانێ ل سالا (...) ژدایك بوویە.
مرنا وی: 710 ودبێژن: 701 هـ
ناڤێ پەرتوکا وی: مدارك التنزیل وحقائق التٱویل.

ابو حیان
ناڤ: بابێ حەییانی، موحەممەدێ کورێ یوسفێ کورێ عەلیێ کورێ یوسفێ کورێ حەییانیە، ئەندەلوسییە، ناسیارە ب (ٱثیر الدین).
مەزهەبێ وی: ظاهریە
ژدایك بوون: ل مطخشارش کو دکەڤیتە غەڕناطە ل سالا (654هـ) ژدایك بوویە.
مرنا وی: 745 هـ
ناڤێ پەرتوکا وی: البحر المحیط في التفسیر.

ابن کثیر
ناڤ: بابێ فیدائی، ئیسماعیلێ کورێ عومەرێ بەصڕییە پاش دیمەشقییە، ناسیارە ب (عماد الدین).
مەزهەبێ وی: شافعییە
ژدایك بوون: ل مجدل دکەڤیتە دیمەشقێ ل سالا (700هـ)یان پشتی وێ ب کێمەکێ ژدایك بوویە.
مرنا وی: 774 هـ
ناڤێ پەرتوکا وی: تفسير القرآن العظيم.

السیوطي
ناڤ: بابێ فەضلی، عەبدلڕەحمانێ کورێ ئەبو بەکرێ کورێ موحەممەدێ سیوطییە، ناسیارە ب (جلال الدین).
مەزهەبێ وێ: شافعییە
ژدایك بوون: ل قاهیرە ل سالا (849هـ) ژدایك بوویە.
مرنا وی: 911 هـ
ناڤێ پەرتوکا وی: الدر المنثور في التفسير بالمٲثور.

ابو السعود
ناڤ: بابێ سعۆدی، موحەممەدێ کورێ موحەممەدێ کورێ موصطەفایێ عیمادییە، ناسیارە ب ( شیخ الاسلام)و (المولى المعظم، والمفتي المفخم)و(مفتي التخت السلطاني)
مەزهەبێ وی: حەنەفییە
ژدایك بوون: ل ئسکلیبێ ل نێزیک قوستەنتینیە ل سالا (886هـ) ژدایك بوویە.
مرنا وی: 982 هـ
ناڤێ پەرتوکا وی: إرشاد العقل السلیم ٳلی مزایا الکتاب الکریم.

الشوكاني
ناڤ: بابێ عەبدالله، موحەممەدێ کورێ عەلیێ کورێ موحەممەدێ کورێ عەبداللە شەوکانیە.
مەزهەبێ وی: موجتەهد بوو
ژدایك بوون: ل هوجرەیا شەوکانا یەمەنێ  ل سالا (1173هـ) ژدایك بوویە.
مرنا وی: 1250 هـ
ناڤێ پەرتوکا وی: فتح القدیر.

الآلوسي
ناڤ: بابێ ثەنائی، مەحموودێ کورێ عبدالله ئالوسییێ بەغدادیە، ناسیارە ب (شهاب الدین).
مەزهەبێ وی: شافعییە
ژدایك بوون: ل بەغداد ل سالا (1217هـ) ژدایك بوویە.
مرنا وی: 1270 هـ
ناڤێ پەرتوکا وی: روح المعاني في تفسیر القرآن العظیم والسبع المثاني.

السعدي
ناڤ: بابێ عەبدالله، عەبدلڕەحمانێ کورێ ناصڕێ کورێ عەبدالله سەعدییێ تەمیمیە.
مەزهەبێ وی: حەنبەلیە
ژدایك بوون: ل عونەیزە دکەڤیتە قەصیمێ ل سالا (1307هـ) ژدایك بوویە.
مرنا وی: 1376 هـ
ناڤێ پەرتوکا وی: تيسير الكريم الرحمن في تفسير كلام المنان.

ابن عاشور
ناڤ: موحەممەد طاهرێ کورێ عاشورێ کورێ موحەممەد طاهرێ کورێ عاشورێ تونسییە.
مەزهەبێ وی: مالکیە
ژدایك بوون: ل تونس ل سالا (1296هـ) ژدایك بوویە.
مرنا وی: 1393 هـ
ناڤێ پەرتوکا وی: التحریر والتنویر «تحرير المعنى السديد وتنوير العقل الجديد من تفسير الكتاب المجيد»

الشنقيطي
ناڤ: موحەممەد ئەمینێ کورێ موحەممەد موختارێ جەکنیێ شەنقێطییە، موریتانییە.
مەزهەبێ وی: مالکیە
ژدایك بوون: ل شەنقیط دکەڤیتە موریتانیا ل سالا (1325هـ) ژدایك بوویە.
مرنا وی: 1393 هـ
ناڤێ پەرتوکا وی: أضواء البيان في إيضاح القرآن بالقرآن.