10ستراتیجیێت سەردابرنێ ژ لایێ میدیایێ ڤە

(ناعوم چومسکی ) ب دەستکاریڤە 

١. ستراتیجیا مژیلکرنێ 
رێکا سەرەکی بو کونترول کرنا کومەلگەهی ستراتیجیا مژیل کرنێ یە ئەو ژی ب رێکا گوهارتنا سەرنجا خەلکێ ژ تشتێت گرنگ بو تشتێت نە گرنگ. ئەڤ ستراتیجیا هە گەلەکا گرنگە، دا کو خەلکێ بێ بارکەی ژ زانینا پێتڤی، دڤێت هزرێت  خەلکێ دبن کونترولێ دابن و ژ سنورا دەرباز نەبن . خەلکێ هەر مژیل کە، مژیل کە... رێکێ نەدێ هزر بکەن .

٢. ئاریشان دروستبکە پاشان چارەسەریا پێشکێش بکە . 
هەروەسا دبێژنە ئەڤی شێوازی (ئاریشە - رەنگڤەدان- چارەسەری).  ئاریشان دروستبکە (رەوشەکا نە ئارام), ئەڤە دێ خەلکی پالدەت رەنگڤەدانەک بۆ هەبیت ، پاشان ئەو چارەسەریا تە دڤێت پێشکێش بکە.  و دێ هەمی ل سەر رازیبن  چونکو ئەو   چارەسەریە بتنێ یا هەی. 

٣. ستراتیجیا پێنگاڤ پێنگاڤ.
ب تنێ پێنگاڤ پێنگاڤ کاران ئەنجام بدە، بو ماوەیەکێ درێژ بمینە ب کارەکێ ڤە، 
ئانکو  کێمترین خزمەتگوزاریان  د وەختەك گەلەك درێژ دا  بکە. بلا هەردەم خەلك د نەئارامیێ دا بن.  گهورینا ب رێژەیەکا گەلەك کێم بکە، بەلێ بلا گەلەك دەم پچت هەتا وان گهورینا بکەی . و چ جاران گەرەنتیا داهاتەکێ رازیکەر نەدە خەلکێ .

٤. ستراتیجیا پاشئێخستنێ. 
رێکەکا دی داکو بشێی خەلکێ رازیکەی لسەر بریارەکێ  وەسا دیارکە کو ( یا ب ئازارە بەلێ ئەنجامدانا وێ یا فەرە)،  بدەستڤەئینانا رازیبونا خەلکێ بو بریارێن پاشەروژێ د نوکە دا یا ب ساناهیە،  چونکی 
یا ئێکێ نوکە چ زەحمەتێ نابینن.
یا دووێ چونکی خەلك هەردەم هزردکەت ( سوبەهی دێ هەمی تشت باشتر بن ) و چێدبت ئەو قوربانی دانە(بریارە) بهێتە لادان. ئەڤە دێ پتر وەختی دەتە خەلکێ داکو ل سەر هزرا گهورینێ ڕابهێن و ب   پێنگاڤا جێبەجێکرنا وێ  بریارێ رازیببن، هەر گاڤا دەمێ وێ دهێت.

٥. وەکی بچیکەکێ خوبدە دیارکرن.

گوتار و گفتوگویێن تە بلا وەکی یێت بچیکا بن و شێوازێ ئاخفتنا تە بلا وەکی یێ زاروکان بیت. پتر نێزیکی لاوازیێ بت ، هەر وەکی تەماشەڤان زاروکن یان ژی ژلایێ عەقلی ڤە ئاریشە یێت هەین .  ئەڤێن بڤێن پتر  تەماشەڤانی ب خاپینت ئەو پتر تونا زاروکا ب کاردئینن. بوچی؟ 
ئەگەر کەسەک، بۆ نموونە (ئازاد )  بچت دەڤ کەسەکێ و خۆ وەکی  زاروکەکێ ١٢ سالی لێبکەت، دێ ئازاد یێ پشتراست بت کو کەسێ ل بەرامبەری وی دێ وەکی زاروکا رەفتارێ ل گەل کەت .

٦. پتر دگەل هەستێن تەماشەڤانان باخڤە ژ عەقلی .

ئاخفتن دگەل هەستێن خەلکی تەکنیکەکا کلاسیکیە دهێتە بکارئینان داکو بشێن هەستێت وانا  ل سەر عەقلی زالبکەن، و پتر ب هەستان حوکمی بدەن . ئەڤە دبتە ئەگەرێ  کێمکرنا ب کارئینانا عەقلی و ڤەکرنا دەرگەهی بو بێئاگەهیێ ،  لایەنگریا هزری ،  چاندنا هزرێت خەلەت ، زالبوون لسەر وی کەسێ تەماشە دکەت ، ترس ، ئالودەبون ، گهورینا رەفتاران .

٧. خەلکێ بهێلە د نەزانینێ دا.
نەهێلە خەلك د وان رێکا بگەهت یێت تو  بو کونترول کرنا وان بکاردئینی. نەشێی، ب زەحمەت کە  . دڤێت  کوالێتیا سیستەمێ پەروەردەیی یێ بۆ چینا نزما جڤاکی دهێتە دانان یا لاواز و خراب بیت، دا کو بشێی ڤالاتییا نەتێگەهشتنێ بهێلی دناڤبەرا زەنگین و هەژارن دا. و دڤێت کەس دناڤبەرا زەنگین و هەژارن  نەمینت، چونکی کەسانێت ناڤنجینە ب درێژاهیا دیروکێ گهورین کرین . بکە تشتەکێ مەحال هەژار تێبگەهن و  فێرببن .

٨. داکو تو خەلکێ پالدەی دا ژ بێئاگەهیێ و نەزانینێ

داکو تو خەلکێ پالدەی دا ژ بێئاگەهیێ و نەزانینێد رازیبن  بو وان بدە دیارکرن و بکە راستیەك ژ  راستیان نوکە یا باشە تو ئەحمەق و نەزان و چوووووییی بی!

٩. لومەکرنا خۆیی بهێز بکە . 
بهێلە بلا هەر کەسەك لوما ژ بێشەنسیا خوە بکت ، ژبەر شکەستنا زیرەکیا وان ، شیانێت وان ، ئەڤە دبتە ئەگەرێ خەموکیێ . هەست پێکرن ب لاوازیێ دێ کریارێت وان لاواز کەت و نەشێن چ گهورینا بکەن .

١٠. خەلکێ ناسبکە.
دڤێت تو خەلکێ پتر ناسبکەی ژ ئەوان ب خو. بزانە شیانێت وان چەندن و بلا تە پێزانینێت گرنگ لسەر ژیانا وان هەبن . پشتی پێشکەفتنا زانستی و پێشکەفتنا تەکنولوجیایێ، دەرزەکا مەزن کەتە دناڤبەرا وان کەسێن ل میدیایێ شول دکەن و کەسانێن ئاسایی دا. سیستەمێ میدیایێ رازیبینەکا تەمام دەربری و رابوو ب کارئینانا زانستی بو مەرەمێت جودا جودا . ژ وان مەرەما تێگەهشتن ل دەڤ کەسانێن ئاسای سنوردار کر. ئەڤە بوو ئەگەر بزانت چەوا سەرەدەریێ ب وی  شێوێ بڤێت دگەل بکەت.  ئەڤە وێ رادگەهینت د پتریا کەیسان دا سیستەم پتر کونترول یا ل سەر کەسانێن ئاسای هەی . هەروەسا پتر هێز یا لسەر کەسانێن ئاسای هەی، ژ وێ هێز و کونترولا ل دەڤ وان هەیی!