دێ شەڤا هەڤژینیێ چ کەی ؟!

الحمد لله والصلاة والسلام علی رسول الله صلی الله عليه وسلم ، اما بعد :

سوپاسی بو وی خودایی بن یێ زەواج کریە ئێک ژ نیشانێت مەزناهیا خۆ ، ب گۆتنا : (وَمِنۡ ءَايَٰتِهِۦٓ أَنۡ خَلَقَ لَكُم مِّنۡ أَنفُسِكُمۡ أَزۡوَٰجٗا لِّتَسۡكُنُوٓاْ إِلَيۡهَا وَجَعَلَ بَيۡنَكُم مَّوَدَّةٗ وَرَحۡمَةًۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَأٓيَٰتٖ لِّقَوۡمٖ يَتَفَكَّرُونَ) ﴿٢١﴾ و ژ نيشانێن مه‌زنى وشيانا وییه‌ كو وى هه‌ر ژ نفشێ هه‌وه‌ ب خۆ -گه‌لی زه‌لامان- ژن بۆ هه‌وه‌ ئافراندن؛ دا دلێن هه‌وه‌ ل نك وان ڕحه‌ت وئاكنجى ببن، ووى ڤيان ودلۆڤانى كره‌ د ناڤبه‌را ژنێ وزه‌لامێ وێ دا، هندى د ئافراندنا وێ چه‌ندێ دايه‌ نيشان ل سه‌ر شيان وته‌وحيدا خودێ بۆ وى ملله‌تى هه‌نه‌ يێ هزرا خۆ بكه‌ت، و د تشتى بگه‌هت.

وسەڵات وسلاڤ لسەر وی پێغەمبەری بن یێ کۆ دبێژت :" تزوجوا الودود الولود فإني مُكاثرٌ بكم الأنبياء يوم القيامة "

ئانکۆ : وان ژنکا بینن یێن کۆ حەش زەلامێت خو دکەن و تێر زاروک چۆنکی ئەز دێ ب وە ژ پێغەمبەرێت دی پتر لێ هێم روژا قیامەتێ .

ڤێجا هەر کەسێ ژن ئینا ، وڤیا بچیتە نڤینا خێزانا خۆ ، دڤێت بزانت کۆ هندەک ئادابێت هەین خەلکی یێن پشتگۆهڤە هاڤێتین یان ژی پتریا وان هەما هەر نەزانن بڤێ چەندێ ، وخودێ پشتەڤان بت دێ چەندەکا دیار کەین ژوان یێن دقورئان وسوننەتێدا هاتین .

چونکی هندی پەیوەندیا جنسیە (سێکسی) دناڤبەرا ژن و مێراندا و بنیاتێ وێ یێ کو ل سەر رێنمایێن ئیسڵامێ دهێنە ئاڤاکرن ئەصل و بنچینەیە د بەردەوامیا ژیانا هەڤژینیێدا ، ورێکەکە ژرێکێن بەختەوەریێ دناڤبەڕا هەردووکاندا . 

ورێبازا پێغەمبەری ﷺ دڤێ شەڤێدا باشترین وتمامترین وپاقژترین رێبازە ، وبوچی نەوەسا بت وئەو دوماهیێ هەمی پەیامبەر وهنارتیایە یێ کو خودێ تەعالا وەسفا وی دکەت ب{ وَإِنَّكَ لَعَلَىٰ خُلُقٍ عَظِيمٖ ﴿٤﴾ وهندى تويى تو يێ ل سه‌ر ئه‌خلاقه‌كێ مه‌زن، وئه‌و ئه‌خلاقێ وى يێ باش ئه‌وه‌ يێ د قورئانێ دا هاتى؛ چونكى پێگيرییا ب ئه‌خلاقێ قورئانێ سالۆخه‌تێ وى بوو}.

وژبەری بەحسێ ئادابێت شەڤا ئێکێ یا بیک و زاڤا بکەین ، پێدڤییە ل سەر زەلامی وژنێ ژبەری جووت ببن (جیماعێ)بکەن، ئینیەتا وان ئەوبت کو دێ بڤێ زەواجێ نەفسا خو پاقژ کەن و پارێزن ژ وی تشتێ خودێ ل سەر وان حەرام کری(زنا ، بەرێخودانا حەرام...) ، وهەروەسا ب ئینەتا هندێ کۆ ئەڤ جیماعە سەدەقە وخێرەکا مەزن دگەهیتە مروڤێ موسلمان .

ژبەر فەرموودا پێغەمبەری ﷺ ( وفي بضع أحدكم صدقة قالوا يا رسول الله أيأتي أحدنا شهوته ويكون له فيها أجر قال أرأيتم لو وضعها في حرام أكان عليه فيها وزر فكذلك إذا وضعها في الحلال كان له أجر ).

ئانکۆ : چونا ئێک ژ هەوە بو حەلالا خو خێر وسەدەقەیە ، گۆتن ئەی پێغەمبەرێ خودێ : ئەرێ ئێک ژمە بچیت شەهوەتا (پێتڤیا خو کو جیماعە ) بقەدینت ودێ خێر ژی بوو هێتە نڤێسین ، گۆت ، هوین چ دبێژن هەکە د حەرامیدا بکارئینا ، ئەرێ دێ گۆنەهـ گەهیتێ ، وهەر هوسایە هەکە د حەلالیدا بکاربینت دێ خێرگەهیتێ .

ئیمامێ( السيوطي) دبێژت:

یا دیارە ژ حەدیسێ کۆ (سێکس - چۆنا نڤینێ ، جیماع) خێر وسەدەقەیە هەکە ئینیەتا خوژی نەئینت . قال الألباني كما في آداب الزفاف ص65.

هەر چەندە مروڤی ئینیەت هەبت گەلەک باشترە دا عیبادەت ژ عادەتا بهێنە جوداکرن .

ڤێجا ژوان ئادابێت گرنگێن شەڤا ئێکێ (شەڤا ئاڤاکڕنا خێزانێ ) ئەڤەنە :

ئێک : ژبەری بیک و زاڤا بچنە نڤینا خو ، هەردوو پێکڤە دوو رکاعەت سوننەت بکەن ، سەحابیێن پێغەمبەری ژی ﷺ ئەڤ چەندە یا کری ، وزانایێن مە ب دروست دبینن .

دوو  : دوعا کرن بو بیکێ ژبەری جوتبونێ ، وسوننەتە زاڤا دوعا بو ژنکا خۆ بکەت د وێ شەڤێدا ، چونکی پێغەمبەری ﷺ ئەو کەسە هان ددان یێ دڤیان ژنێ بینن کو ئەو دەستێ خۆ داننە سەر ئەنیا ژنکا خو وڤێ دوعایێ بێژت :( اللهم إني أسألك من خيرها وخير ما جبلتها عليه وأعوذ بك من شرها وشرِّ ما جبلتها عليه وإذا اشترى..).

وبلا گەلەک دوعایێن بەرەکەتێ بو بکەت .

سێ : نەهێلان و راکرنا ترسێ و بهێن تەنگیێ ل نک ژنێ (بیکێ) ب ڤان رێکن ل خارێ :

① سڵاڤکرنا ل سەر بیکێ د وێ شەڤێدا ، چونکی یا بێ گۆمانە هەکە کچەکێ مالا بابێ خۆ وکەسوکارێن خو هێلان وبەرەڤ مالا زەلامێ خوڤە هات ، دێ هندەک ژ ترس و دوودلیێ وخەمباریێ بو چێبت ، چونکی یا بەرەڤ ژیانەکا نوی ڤە دهێت دگەل هەڤپشکەکێ کۆ چ ژ تەبیعەت و ژیانا وی نزانت تشتەکێ کێم نەبت .

ژبەر هندێ کۆ تشتێ هەرە گرنگ دڤێ شەڤێدا ل سەر زاڤای وێ ترسێ نەهێلت یان کێم بکەت بو نزمترین پلە هندی دشیاندا بت .

ومە ب رێبازا پیڕوزا پێغەمبەری ﷺ زانی کۆ راکڕن ونەهێلانا ڤێ تڕسێ یان کێمکرنا وێ دێ ب سلاڤکرنێ بت ، دحەدیسەکێدا یا هاتی (ام سلمە) ژنکا پێغەمبەری ﷺ دبێژت : دەمێ پێغەمبەریﷺ ئەز بخو ئینایم وڤیا بهێتە نک من سلاڤ کرە من .

چنکی سلاڤێ کارتێکرنەکا مەزن یا هەی د نەهێلانا ترس و کەرب ونەڤیانێدا ددلێ ژنکێدا بەڕامبەر لایەنێ دی .

② یاری کرن دگەل بیکێ ل دەمێ چونا نڤینا وێ ، پشتی کۆ ژ نڤێژ ودوعاکرنێ بدوماهیک دهێت ، بلا ل خو بزڤڕت وبەرێ خو بدەتە بیکێ وبەرامبەر وێ روینت وسلاڤ بکەتێ ، وئاخفتنێت جوان وخۆش کۆ ب وان ئاخفتنا کەیفا وێ بهێت دا ترس ولەرزا وێ نەمینت ، چۆنکی وەکی دبێژن : فإن لكل داخل دهشة ولكل غريب وحشة .

وسوننەتە هەکە چو نک ژنکا خۆ نەرمیێ ودلوڤانیێ دگەل بکاربینت ب پێشکێشکڕنا ڤەخارنەکێ یان ئاڤا ماستەکێ یان شەڕبەتەکێ یان هەر شرناهیەکێ ...

وئەڤ چەندە ژی یا دحەدیسێن دروستدا هاتی .

ودڤێ چەندێ دا پیچەک ژ شەرم وترسا ژنکێ دچیت ، چونکی ناچێبت هەکە مروڤ وەک گیانەوەرا رەفتارێ بکەت وبێ کۆ چ پێشەکیەک وبڕاهێلیتە ژنکێ و جیماعێ بکەت ، بەلکو دڤێت ب نەرمی ودلوڤانی  وئاخفتنا خوش و یاریکرن و دەستلێدان و جیماع.

وهەروەسا ژ تشتێن ترسێ ولەرزێ و شەرمێ ژ نک بیکێ رادکەت ، ئەوە کو دەیکا بیکێ دگەل هندەک ژنکا دگەل بیکێ بهێنە مالا زاڤای، ولبەر دلێ وێ بدەن و دۆعا بۆ بکەن ب بەرەکەتێ ، ئەڤێ ژی کارتێکرنەکا باش هەیە دنەهێلانا ترسێ دا .

عائیشا خودێ ژێ رازی بت دبێژت : دەمێ پێغەمبەری ﷺ ئەز بخۆ ئینایم (دەیکا من هات وئەز کرمە دژوورڤە ، وهندەک ژنکێت ئەنساریا ل وێرێ بوون گۆتن : سەر خێرێ وبەرەکەتێ بت ...* قال صاحب ( تحفة العروس ص117).

وب هاتنا دەیکا دگەل بیکێ هەتا سەر جهێ وێ دێ هندەک ژ ترسا وێ چیت ودێ بێهنا وێ فڕەهـ بت وهەدارا وێ هێت ب وان ئاخفتنێت دەیک بو کچا خۆ دبێژت .

چار : ماچ وئاخفتن ، دڤێت زەلام ژبەری چونا نڤینێ یاریا دگەل بکەت وهەروەسا دەستلێدان وبەرێخودان وهەمبێز وماچ ژی هەبن ، ونابیت بچیتە نک وێ بێ ڤان پێشاهیکا .

ژبەر گۆتنا خوشتڤیێ دلا ﷺ(بلا کەس ژ هەوە نەکەڤیتە سەر ژنکا خۆ کا چاوا گیانەوەر دکەڤنە سەرئێک ، بەلکی بلا قاصدەک دناڤبەڕا واندا هەبت ، گۆتنێ : قاصد چی یە ؟ گۆت : ماچ و ئاخفتن ).

وحیکمەت ژڤێ چەندێ ئەوە : ژنک حەش وێ ژ زەلامێ خو دکەت ، یا زەلام حەژێ دکەت ژ ژنکێ ، ڤێجا هەکە چۆ نک بێ پێشاهیک ، دبیت زەلام پێدڤیا خو بقەدینت ، ژبەری پێدڤییا ژنکێ بهێتە قەتاندن ، وئەڤ چەندە ژی دێ وێ ئالوز کەت وناگەهیتە وێ خوشیا وێ چاڤەرێ دکر . وئەڤ چەندە دێ ب خرابی ونەرێنی بو زەلامی زڤرت .

وچارەسەریا ڤێ ژی ئەوە یا کۆ د سوننەتێدا هاتی وهەما خێر ئەوە یا دسوننەتێدا هاتی ، کۆ نەچیتە نڤینا وێ هەتا دگەل باخڤت وسەبرا وێ بینت وب رازینت وماچ بکەتێ و شنی دەست ب قەتاندنا پێدڤێیا خو بکەت ، چونکی هندی یاریکرن ودەست لێدان هونەرەکێ گرنگە ، خوشی ولەزەت وبەردەوامیا ژیانا هەڤژینیێ ل سەر دراوەستیت .

ودسەحیحا بوخاریدا یا هاتی ژ حەدیسا جابری خودێ ژێ رازیبت ، دەمێ ژن ئینای پێغەمبەریﷺ پرسیار ژێکر ، (تە هەڤژینەکا کچ یان بێژن بخو ئینایە ؟)

وبەرسڤدا وگۆت : بێژن : گوتێ :تە بوچی بۆ خو ئێکا کچ نە دئینا کۆ خودان خوزی و تەراتیا دەڤینە .

ئیبن حەجەر د فتح الباری دا 9/121 ) دبێژت: دڤێ حەدیسێدا ئیشارەت بو لێڤگرتن ومێهتنا ئەزمانی وتەراتیا ب ئەزمانێ وانڤە یا هەی ، ،ئەڤە ژی ل دەمێ یاریکرنێ وماچکرنێ و هەمبێزێدا .

پێنچ : گۆتنا (بسم الله) ودوعاکرنێ ل دەمێ جیماعێ (چۆنا نڤینێ) ، وەک دحەدیسیەکا دروست دا هاتی پێغەمبەر ﷺ دبێژت : هەکە ئێک ژ هەوە ڤیا بچیتە نک خێزانا خۆ بلا ڤێ دوعایێ بێژت :( بسم الله اللهم جنبنا الشيطان وجنِّب الشيطان ما رزقتنا)

هەکە دڤێ جارێدا زاروکەک دناڤبەڕا واندا چێبوو شەیتان ب چ رەنگەکێ زیانێ لێ بکەت .

نینە ژڤێ ئاراستەکرنا جوانا پێغەمبەڕێ مە جوانتر دڤی حالەتیدا ، چنکی دبیتە ئەگەرێ خوشی وبەڕەکەتێ وپاراستنێ .

شەش: دەستنڤێژگرتن دناڤبەڕا هەر دوو جوتبونا (جیماعا) دا ، چونکی حەدیس دبێژت : پێغەمبەڕێ خودێ ﷺ دبێژت : هەکە ئێک ژ هەۆە چو نک هەڤژینا خو ، وپاشی ڤیا جارەکا بزڤرت ودوبارە بکەت ، بلا دەستنڤێژێ بگرت. چونکی ئەڤە دێ مروڤی چالاک تر لێکەت .

حەفت : وژ ئادابانە هەکە ڤیا پشتی جیماعێ بنڤیت بلا دەستنڤێژێ بگرت ، وبلا جەنابەت نە نڤن ئیلا هەکە بدەست نڤێژ بن .

دحەدیسەکێ دا یا هاتی ، عائیشا خودێ ژێ رازیبت دبێژت : پێغەمبەڕێ خودێ ﷺ هەکە ڤیابا تشتەک خاربا یان نڤستبا وئەو یێ ب جەنابەت با دا دەستنڤێژەکێ گرت وەک دەستنڤێژا بک نڤێژێ .

ڤێجا دروستە مروڤ ب جەنابەت بنڤیت هەکە لەشێ خو شویشت ودەستنڤێژگرت وشنی بنڤت، بەلێ ئەڤ دەستنڤێژە نەواجبە بەلکۆ سوننەتەکا موئەکەدە .

چۆنکی دهندەک حەدیسا دا یا هاتی کو پێغەمبەر ﷺ یێ ب جەنابەت نڤستی .

* بەلێ هەر چاوا بت سەرشوشتن ژبەری نڤستنێ چێتر وتەندروستی ترە ، چنکی سەحابیەکێ پرسیار ژ دەیکا مە عائیشایێ کر : ئەرێ پێغەمبەری ﷺ دەمێ ب جەنابەت چ دکر ؟ ئەرێ سەرێ خو دشوشت ژبەری بنڤیت ؟ یان ژی دنڤست ژبەری سەرێ خو بشۆت؟ ، عائیشایێ گوت : هەردوو شێوە دکرن جارا سەرێ خۆ دشوشت ودنڤست ، وجارا ژی دەستنڤێژ دگرت و دنڤست ، وی سەحابی گۆت : سوپاس بو وی خودایێ بەرفرەهی ئێخستیە ڤی کاری .

ودروستە وحەلالە بو زەلامی هەکە ژ ژنکەکێ پتر هەبن بچیتە نک هەمی ژنکێت خۆ (بو نڤینێ، جیماعێ)وبتنێ جارەکێ سەرێ خو بشوت ، ودروستە ژی لنک هەر ئێکی سەرێ خو بشوت .

چنکی دحەدیسێدا یا هاتی کۆ پێغەمبەری ﷺ ( كان يطوف على نسائه بغسل واحد " دچو نک هەمی ژنکێت خۆ ب ئێک سەرشوشتن .

* بگەهشتنا هەردوو شەرمگەها بو ئێکدوو سەرشۆشتنێ واجب دکەت ، وخو هەکە ئاڤ ژی ژێ نەهێتە خار(ئاڤا ژن ومێرا) .چنکی دحەدیسێدا یا هاتی ( :إذا جلس بين شعبها الأربع ومسَّ الختان الختان فقد وجب الغسل ".

هەکە زەلام دناڤبەڕا دەست وپێن وێدا روینشت وشەرمگەهـ (عەورەت) گەهشتنە ئێکدوو سەرشوشتن واجب دبیت .

وحەدیسەکا ئیمامێ موسلمدا یا هاتی ژ کیسێ عائیشایێ ( رضي الله عنها ) گۆت :زەلامەکێ پرسیار ژ پێغەمبەڕێ خودێ ﷺ کر ، دەربارەی هەکە زەلامەک بچیتە نک خێزانا خو وپاشی سست وتەمبەل ببیت ، ئەرێ سەرشوشتن لسەر وان هەیە ؟و( وعائیشا یا روینشتی بوو)  پێغەمبەرێ خودێ ﷺ گۆت : ئەز ڤێ چەندێ دکەم ،ئەز دگەل ڤێ (بەحسێ عائیشایێ) پاشی ئەم سەرێ خو دشوین .

*سەرشوشتنا ژ جەنابەتی :

سەرشوشتنێ دوو روکن یێت هەین :

ئێک : ئنیەتا راکرنا جەنابەتی .

دوو : تەرکرنا هەمی لەشی ومویا ب ئاڤێ .

*سونەتێن سەرشوشتنێ:

1-  بسم اللە 

2-  شوشتناهەردوو دەستا ژبەری بکەیە دناڤ ئامانی دا .

3- دەستنڤێژ گرتن وەک بو نڤێژێ دگری .

4- گەمراندن(پەرخاندنا) لەشی هەمیێ ،بتایبەت جهێن زوی ب زوی ئاڤ نا گەهیتێ ژبن کەفش وگۆها ، وبن زکی وناڤکێ، ودبن سینگی دا ، ودناڤ تبلادا .

5-گەمراندنا پرچێ ب ئاڤێ  ڤێجا پرچا سەرێ مروڤی بت ژن و زەلام ، یان ریها وسنگی بو زەلاما .

6- ودەست پێکێ ژ لایێ راستێ دەستپێبکەی پاشی یێ چەپێ ، ئانکو دەستێ راستێ ژبەری یێ چەپێ ، وبو پێیان ژی هەر وەسا ..

7- وسێ جارا لەشێ خو(جسمێ خو) هەمیێ بشوی 

8- وسوننەتە گەلەک ئاڤێ نەمەزێخی ، ودروستە ژن وزەلام پێکڤە سەرێ خو بشون ، چنکی عائیشا دبێژت : من و پێغەمبەڕێ خودێ ﷺ پێکڤە سەرێ خو دشوشت ، ئامانەک (سەتڵەک ) دناڤبەرا مەدا بوو ، دەستێن مە دچوونە دناڤ ئێکدا ، دا ئاڤێ بەت ومن دگۆتێ بو من بهێله بو من بهێلە وئەو هەردوو ب جەنابەت بوون .

کورتیا ڤان ئادابێن دەمێ بیک و زاڤا دگەهنە ئێک ئەڤەنە :

1- کرنا دوو رکاعەت نڤێژێن سوننەت .

2- دەستێ خو دانیتە سەر ئەنیا وێ ودوعا بو بکەت .

3- یاریکرن ودەستلێدان وماچ وئاخفتنێت جوان بو راکرن ونەهێلانا ترس و شەرمێ.

4- بسم الله و دوعا کرن ل دەمێ جوتبوونێ .

5- دەستنڤێژ گرتن هەکە ڤیا دووبارە بچیتە نک خێزانا خۆ .

6- دڤێت کەس وان دڤی حالەتیدا نەبینت وگۆهـ ل دەنگێ وان نەبت .

7- خو ستارەکەن ب بەتەنیەکێ. 

8- نابیت نهێنیێت چونا نڤینێ بهێنە گۆتن یان بەلاڤکرن بوهەر کەسێ هەبت .

9- نابیت زەلام لەزێ ل ژنکا خو کۆ زوی خۆ خلاس کەت ژ شەهوەتا خو .

*ئەو تشتێن حەرام ونەدروست دناڤبەڕا ژن و زەلاماندا بهێنە کرن ،ئەڤەنە :

ئێک : چونا نک ژنێ ل جهێ نەدروست  ل پشتێ :(جهێ دەستئاڤا ستویر ) .

دوو : چوونا نک ژنێ ل دەمێ نەدروست : (ل دەمێ حەیزێدا ، عادەیا هەیڤانەدا ، وهەروەسا ددەمێ چلکاندا ) ب بەلگەیێ حەدیسا پێغەمبەریﷺ :(من أتى حائضا أو امرأة في دبرها .... كفر بما أنزل على محمد صلى الله عليه وسلم )ئانکۆ : یێ بچیتە نڤینا هەڤژینا خۆ ل دەمێ عادێدا (خوینێدا) یان بچیتە نک ژلایێ پشتێ ڤە (جهێ دەستئاڤا ستویر) ئەوی کوفری کر ب وێ یا کو بو موحەممەدی هاتی خارێ ﷺ.

ڤێجا ئەڤ کارە یێ حەرامە زور د هشیار بن ، ونەکەڤنە داڤێت شەیتانی ، چنکی وەکی دبێژن : مروڤ پیساتیێ ل جهەکێ ببینت دوی جهی ڕا ناچیت ، ڤێجا دێ چاوا چیە پیساتیێ وئەو ل جهێ خو .

ژبلی ڤان جهـ و دەمان ، زەلام چاوا بچیتە نک خێزانا خو و ب چ شێوە ورەنگ دروستە و چ ئاریشە نینە .

گەلی خوشک وبرا چ شەرم تێدا نینە مروڤ ددینێ خودا شارەزا بت ، وبزانت کا رێنمایێن دینێ ئیسلامێ چنە دڤی بابەتیدا دا کو ل دیڤ بچت وجێ بەجێ بکەت .

ڤێجا بابەتی بخوینە ، وبو هەڤالێن خوژی فرێکە دێ خودان خێربی .

چونکی : الدال علی الخیر کفاعلە .

تێبینی: ئەو حەدیسێن من ڤەگوهاستین هەمی ددروستن .

هذا والله أعلى وأعلم

سبحانك اللهم وبحمدك أشهد ألا إله إلا أنت ، أستغفرك وأتوب إليك.

نڤێسین: شیڤان شێخەمیری

22.10.2020 پێنج شەمبی.