خودێ سێ جاران فەرمان ل پێغەمبەریﷺ کرییە ئەو سیند بخوت
{۞ وَیَسۡتَنۢبِءُونَكَ أَحَقٌّ هُوَۖ قُلۡ إِی وَرَبِّیۤ إِنَّهُۥ لَحَقࣱّۖ.. ٥٣}
وبوتپه‌رێسێن ملله‌تێ ته -ئه‌ى پێغه‌مبه‌ر- پسيارا عه‌زابا قيامه‌تێ ژ ته دكه‌ن، كانێ ئه‌و ڕاسته؟ تو -ئه‌ى پێغه‌مبه‌ر- بێژه وان: ئه‌رێ سويند ب خودايێ من ئه‌و ڕاستییه وگومان تێدا نينه. (یونس)
{وَقَالَ ٱلَّذِینَ كَفَرُوا۟ لَا تَأۡتِینَا ٱلسَّاعَةُۖ قُلۡ بَلَىٰ وَرَبِّی لَتَأۡتِیَنَّكُمۡ عَـٰلِمِ ٱلۡغَیۡبِۖ …٣}
وئه‌و كافرێن باوه‌رییێ ب قيامه‌تێ نائينن دبێژن: قيامه‌ت ب سه‌ر مه دا نائێت، تو -ئه‌ى پێغه‌مبه‌ر- بێژه وان: به‌لێ سويند ب خودايێ من ئه‌و دێ ب سه‌ر هه‌وه دا ئێت، به‌لێ ژ خودێ پێڤه‌تر كه‌س نزانت كه‌نگى ئه‌و دێ ئێت. (سبأ)
{زَعَمَ ٱلَّذِینَ كَفَرُوۤا۟ أَن لَّن یُبۡعَثُوا۟ۚ قُلۡ بَلَىٰ وَرَبِّی لَتُبۡعَثُنَّ ثُمَّ لَتُنَبَّؤُنَّ بِمَا عَمِلۡتُمۡۚ وَذَالِكَ عَلَى ٱللَّهِ یَسِیرࣱ ٧}
ئه‌وێن كوفر ب خودێ كرى ژ دره‌و گۆتن: پشتى مرنێ ئه‌م ژ گۆڕان نائێينه ڕاكرن، تو -ئه‌ى پێغه‌مبه‌ر- بێژه وان: به‌لێ ئه‌ز ب خــودايــێ خـــۆ كه‌مه هـوين دێ زێندى بن ودێ ژ گۆڕان ئێنه‌ڕاكرن، پاشى به‌حسێ وى كارى دێ بــۆ هه‌وه ئێته‌كرن يێ هه‌وه د دنيايێ كرى، وئه‌و چه‌نده ل سه‌ر خودێ يا ب ساناهییه. (التغابن)
ئیسماعیلێ کورێ ئیسحاقێ قازی(دادوەر) ب ناڤێ ئەبا بەکر موحەممەدێ کورێ داودێ زاهری گازی وی دکر و بەحسا وی دکر و نە دگوتێ فەقیهـ(ئەوێ تێگەهشتی د دینی دا)، روژەکێ وەسا چێبو ئەو هاتە دادگەهێ و ئاخفتن گەهشتە ئەبا بەکرێ کورێ مەحەممەدی و وی سویند خار، ئینا ئیسماعیلێ دادوەر گوتێ: تو ییێ سیند دخوی، ما ییێن وەکی تە سیند دخون یا ئەبا بەکر؟! ئینا وی گوت: و ما دێ چ مەنعا من کەت ژ سیند خوارنێ و خودێ ل سێ جهان د قورئانێ دا فەرمان ل پێغەمبەرێ خۆ کرییە ئەو سیند بخوت. ئینا دادوەری پسیارکر: ئەو د کیرێ دا هاتینە؟ ئینا ئەبا بەکری هەرسێ جهـ بۆ گوتن، و ئەڤا هەنێ گەلەک کەتە دلێ دادوەری و ژ وێ روژێ و پێدا گازی وی کر ب فەقیهـ.
بەلێ ئەڤا هەنێ رامانا هندێ نادەت هەردەما مە ڤییا و ل سەر هەر بابەتەکێ بێ رامان بیت ئەم سیند بخوین و سیند ببتە تشتەکێ عەدەتی ل دەف مە، بەلکو یا گرنگە ئەم مەزنی و بهاییێ سیندێ بزانین و بزانین کانێ ئەگەر مە سیند خوار (ژدل مە ئەو سیندە خوار بێی ژ دەفێ مە دەرکەت بیت) دێ کەفارەتا وێ چبیت، ئەم بەرێ خۆ بدەینێ کانێ پێغەمبەرا -علیهم السلام- و صحابییان -رازیبونا خودێ ل سەر هەمییان بیت- چاوا سەرە دەری دگەل سیندێ دکر،
ئێک ژ نموونان:
دهێتە ڤەگوهاستن ژ ئەبوو هورەیرەی کو عیساییێ کورێ مەریەمێ -علیە السلام- دیت کەسەکی دزییەک کر، ئینا گوتێ: تە دزی کر؟ وی کەسێ گوت: نە ب وی خودێ یێ چ خودێ نە هەین بتنێ ئەو نەبیت. ئینا عیسای گوتێ: من باوەری ب خودێ ئینا و چاڤێن من درەو کرن.
پسیار ژ ابن عثیمین-رحمە الله- هاتییە کرن: ئەز و هەڤالێ خۆ ل مەتعەمێ بوین، و ل دەما دانا حەقێ خوارنێ من سیند خوار کو ئەو پارا نادەت، و وی ژی سیند خوار کو ئەز نادەم، بەلێ هەڤالێ من دان، ئەرێ کەفارەت ل سەر من هەیە؟
ابن عثیمین بەرسڤێ ددەتێ: بەلێ و کەفارەتا وێ تێرکرنا دەهـ مسکینایە، و ئەز ئاموژگارییێ ل وە دکەم هین سیندێن خۆ گرێ بدەن ب حەسکرنا خودێ ڤە، ئانکو هین بێژن: [والله ان شاء الله] (ئانکو پەیڤا ان شاء الله بداننە دگەل سیندا خۆ)، ڤێجا هەتا ئەگەر ئەو چێنەبۆ یا تە دڤێت و تە سیند ژبەر خاری کەفارەت نا کەڤیتە سەر تە.
و بەلگە ل سەر دانا کەفارەتێ ل دەما سیندێ ئەڤ ئایەتەیە و دیار دکەت کانێ کیشکە یا کەفارەت پێ دکەڤیتە سەر مروڤی و کیشکە نا کەڤیتە سەر:
گه‌لى موسلمانان، خودێ هه‌وه سه‌را وى تشتى جزا ناده‌ت يێ هوين بێ ده‌ستى سويندێ ل سه‌ر دخۆن، وه‌كى هنده‌ك دبێژن: به‌لێ ب خودێ، نه ب خودێ. به‌لێ ئه‌و سه‌را وان سويندان دێ هه‌وه جزا ده‌ت يێن ژ دل بن، ڤێجا ئه‌گه‌ر هه‌وه سويندا خۆ ب جهـ نه‌ئينا گونه‌ها وێ ب هندێ ژێ دچت كو هوين وێ كفاره‌تا شريعه‌ت پێ هاتى بده‌ن، كو دانا خوارنێیه بۆ ده‌هـ هه‌ژاران، بۆ هه‌ر هه‌ژاره‌كى نيڤ بێده‌رییا وێ خوارنا ناڤنجى يا خه‌لكێ باژێرى ژێ دخۆن، يان دانا جلكى بۆ وان، بۆ هه‌ر هه‌ژاره‌كى كراسه‌كێ تێرا وى بكه‌ت، يان ئازادكرنا به‌نییه‌كى، و ئه‌وێ سويندا خۆ شكاندى يێ ب كه‌يفا خۆيیه هه‌چییا ژ ڤان هه‌ر سێیان بڤێت بلا بكه‌ت، وهه‌چییێ ئه‌ڤ تشته ب ده‌ست نه‌كه‌ڤن بلا سێ ڕۆژان يێ ب ڕۆژى بت. ئه‌ڤه‌يه گونه‌ها سويند شكاندنێ ڕادكه‌ت، و هوين سويندێن خۆ بپارێزن: ب خۆ دويركرنا ژ سويند خوارنێ، يان ب جهئينانا سويندێ، يـان ب دانا كفاره‌تێ ئه‌گه‌ر هه‌وه سويند شكاند. وكانێ چاوا خودێ حوكمێ سويندێ وكفاره‌تێ بۆ هه‌وه ئاشكه‌را دكه‌ت وه‌سا ئه‌و ئه‌حكامێن دينێ خۆ ژى بۆ هه‌وه ئاشكه‌را دكه‌ت؛ دا هوين سوپاسییا وى بكه‌ن كو وى هيدايه‌ت ب ڕزقێ هه‌وه كرى وبه‌رێ هه‌وه دايه ڕێكا ڕاست. (المآئدة)
عربة الشراء