دەستپێکێ دڤێت ئەم ھەمی ڕێککەڤن، کو ھندیکە مەولید گێڕانە ئەو تشتەکێ نویە، پشتی بورینا چەرخێن ھەرە باش؛ ئانکو پشتی بورینا چەرخێ صەحابییان، و تابعییان و تابعێن وان یا دەرکەتی، کەواتە تشتەکێ نویە = بیدعە یە.
الحافظ السخاوي خودێ دلۆڤانیێ پێ بەتن بێژیت: کرنا ژ دایکبوونا پیروز، نەھاتییە ڤەگوھاستن ژ چ کەسان ژ پێشیێن چاک د ھەر سێ چەرچێن ھەرە باش، بەلکی پشتی ھینگێ یا ھاتییە داھێنان. (1)
و بیدعە ژ لایێ زمانی: داھێنان، و چێکرنا ھەر تشتەکێ نویە، نە ل سەر چ نموونێت بەری نوکە، و چ ھەڤوێنە بۆ نەبن، ئانکو ل بەر چ تشتێن بەری خۆ نەھاتییە چێکرن(2).
ھەر وەکی خودێ تعالێ ئەرد و ئەسمان یێن چێکرین، نە ل سەر چ شێوێن بەری نوکە، لەوما خودێ ب بەدیعێ ئەرد و ئەسمانان دھێتە سالوخەتدان، دەمێ دبێژیت: {بَدِیعُ ٱلسَّمَـٰوَ ٰ⁠تِ وَٱلۡأَرۡضِۖ وَإِذَا قَضَىٰۤ أَمۡرࣰا فَإِنَّمَا یَقُولُ لَهُۥ كُن فَیَكُونُ} [سُورَةُ البَقَرَةِ: 117]
ھەروەسا ھنارتنا پێغەمبەرێ ڤێ ئوممەتێ ﷺ، نە تشتەکێ نویە، کو بەری نوکە چ پێغەمبەر نە ھاتینە ھنارتن، لەوما خودێ گۆتە پێغەمبەرێ خۆ تۆ بێژە وان: ئەز نە ئێکەمین پێغەمبەرم، کو بەری من چ کەس نەھاتینە ھنارتن، دەمێ دبێژیت: {قُلۡ مَا كُنتُ بِدۡعࣰا مِّنَ ٱلرُّسُلِ وَمَاۤ أَدۡرِی مَا یُفۡعَلُ بِی وَلَا بِكُمۡۖ إِنۡ أَتَّبِعُ إِلَّا مَا یُوحَىٰۤ إِلَیَّ وَمَاۤ أَنَا۠ إِلَّا نَذِیرࣱ مُّبِینࣱ} [سُورَةُ الأَحقَافِ: ٩]
لەوما نا بیت کەسەک بێژیت: ساخکرنا ژ دایکبوونا پێغەمبەرێ خودێ ﷺ نە تشتەکێ نویە، چونکی ئێکەمین جار ل سەر دەستێ زانایێ ناوچەیا (میسل)یێ ب ناڤێ: الشيخ عمر بن محمد الملا، کو ئێک ژ کەسانێت چاکێن ناڤدار بۆ، ئەڤ چەندە دەرئێخست.
پاش ل سەر دەمێ دەولەتا فاتمییا ل دویماھییا چەرخێ شەشێ، یان دەستپێکا چەرخێ حەفتێ، ل سەر دەستێ مەلکێ ئیربل یێ بناڤێ: المظفر أبو سعيد كوكبوري، و دبیت ئەو ئێکەمین چاڤلێکەر بیت؛ بۆ زانایێ میسل یێ بناڤێ: الشيخ عمر بن محمد الملا، مەولید ساخ کر، و ژبەر ھێز و زالبوونا دەستھەلاتێ بێگومان مەولید ل سەر دەستێ مەلکێ) ئیربل (المظفر پتر ھاتە بەلاڤکرن، وئاھنگێن زێدە مەزن و ب دەنگ دھاتنە کرن. (3)
لڤێرێ دھێتە زانین کو ساخکرنا ژ دایکبوونا پێغەمبەرێ خودێ ﷺتشتەکێ نویە = بیدعەیە، و ل سەر دەمێ صەحابییان، تابعییان، و تابعێن تابعییان نە بوو، بەلکی ل دەستپێکا چەرخێ حەفتێ بوو.
ل ڤێرێ دیار دبیت کو یێ مەولیدێ ب تشتەکێ باش بزانیت یان نە، دڤێت یێ ڕازی بیت کو ئەو تشتەکێ نویە، و کارێ پێشیێن چاکێن ڤێ ئوممەتێ ژ صەحابییان و تابعییان ل سەر نەبوو.

(1) نقلاً عن سبل الهدى والرشاد للصالحي 1/439
(2) يُنظر: مقاييس اللغة لابن فارس 1/209، مختار الصحاح للرازي ص: 30
(3) البداية والنهاية، للحافظ إسماعيل بن كثير 13/ 137 في ترجمة أبي سعيد كوكبوري.