ئەرێ پەیڤا (کل) ھەمیێ بخۆڤە دگریت؟
ھەروەسا دبێژن: ئەگەر مەبەست ژ پەیڤا (کل) ھەمی بیت، ھەما خودێ ژی دبێژیت: {تُدَمِّرُ كُلَّ شَیۡءِۭ بِأَمۡرِ رَبِّهَا} ئانکو: ئەو بایێ بھێز ھەمی تشتا ب فەرمانا خودایێ خۆ وێران دکەت. لڤێرێ خودێ گۆت: {كُلَّ شَیۡءِ} بەلێ ھەمی تشت بخوڤە نە گرتن؟! ژ بەر ھندێ دەمێ پێغەمبەری ﷺگۆتی: " كُلَّ بِدْعَةٍ ضَلَالَةٌ " مەرەم پێ ھەمی نینە.
بەرسڤا ڤێ چەندێ: ژ سیاقێ ئاخڤتنێ، یان ھەبوونا ئامرازەکێ یان نیشانەکێ یان بەڵگەیەکێ دەرەکی دیار دبیت کا مەبەست پێ ھەمییاتییە یان نە. بۆ نموونە گۆتنا خودێ دەمێ دبێژیت: {تُدَمِّرُ كُلَّ شَیۡءِۭ بِأَمۡرِ رَبِّهَا فَأَصۡبَحُوا۟ لَا یُرَىٰۤ إِلَّا مَسَـٰكِنُهُمۡۚ كَذَ ٰلِكَ نَجۡزِی ٱلۡقَوۡمَ ٱلۡمُجۡرِمِینَ} [سُورَةُ الأَحقَافِ: ٢٥] ئانکو: ئەو بایێ ههر تشتهكێ ئهو ڤێ بكهڤیت ب ئانههییا خودايێ خۆ دپهلخينیت، ڤێجا وه لێ هات ژبلی وان خانییێن ئهو تێڤه تشتهكێ دى ل وارێ وان نههاته ديتن. ل ڤێرێ پەیڤا {تُدَمِّرُ كُلَّ شَیۡءِ} ھەمی تشتان بخۆڤە ناگریت، بوچی؟! چونکی ژ سیاقێ ئایەتێ دیارە بەحسێ مللەتەکێ دکەتن مللەتێ عاد، ھەروەسا ھەبوونا ئامرازێ ژبلی کرنێ (إلا) ئانکو ب تنێ ئەڤە نەبیت، دەمێ گۆتی: ژبلی وان خانییێن ئهو تێڤه تشتهكێ دى ل وارێ وان نههاته ديتن.
ھەروەسا ژ گۆتنا پێغەمبەرێ خودێ ﷺدەمێ دبێژیت: " كُلُّ عَيْنٍ زَانِيَةٌ ". ئانکو: ھەر چاڤەکێ ھەبیت زیناکەرە. باشە ما چاڤێن پێغەمبەران ژی زیناکەرن؟! بێگومان نەخێر، چونکێ ژ ریوەیەتا أبو موسى الأشعري خودێ ژێ ڕازی بیت ژ تەمامییا فەرموودێ دھێتە زانین: "كُلُّ عَيْنٍ زَانِيَةٌ، وَالْمَرْأَةُ إِذَا اسْتَعْطَرَتْ فَمَرَّتْ بِالْمَجْلِسِ فَهِيَ كَذَا وَكَذَا".(1) ئانکو: ھەر چاڤەکێ ھەبیت، زیناکەرە، و ئافرەت ئەگەر دەرکەڤت و گولاڤ ل خۆ کر، و ل بەر جڤاتەکێ ڕا بوری، ئەو یا ھوسا ھوسا یە. ئانکو زیناکەرە. ژ لایێ گونەھێ ڤە.
لڤێرێ دیار دبیت، کو ئەو ژنا ھوسا ب دەرکەڤیت، ئەو دێ چاڤێن زەلامان بۆ خۆ ڕاکێشیت، وھەر ئێکێ سەحکەتێ، دێ ب چاڤێ شەھوەتێ سەحکەتێ، و ھەر چاڤەکێ ب ئنیەتا شەھوەتێ سەحکەتە ژنەکێ بۆ حەلال نە بیت، تنێ بۆ مەرەما خوشیێ بیت، ئەو چاڤە زیناکەرە، و بێگومان پێغەمبەر ژ ڤێ گونەھێ و ڕەشتێ کرێت پاراستینە، وئەڤە یە دھێتە زانین ژ فەرموودێ.
بەلێ دەمێ پێغەمبەرێ خودێ ﷺگۆتی: " كُلَّ بِدْعَةٍ ضَلَالَةٌ " ئانکو: ھەمی بیدعە بەرزەبوونن. ژ سیاقێ فەرموودێ یان نیشانەکێ یان ئامرازەکێ نەھاتە زانین کو مەرەم پێ نەھەمییاتییە، بتایبەتی سەحابە ھوسا یێن تێگەھشتین، و ژ لایێ زمانی ڤە [کل] یا گشتیە ھەمییاتیێ بخوڤە دگریت، ئەگەر چ بەڵگە ل سەر دەستنیشانکرنێ نەبن.
(1) سنن الترمذي 2786