ھەروەسا دھێنە ئازراندن کو خودێ یا گۆتی: {قُلۡ بِفَضۡلِ ٱللَّهِ وَبِرَحۡمَتِهِۦ فَبِذَ ٰ⁠لِكَ فَلۡیَفۡرَحُوا۟ هُوَ خَیۡرࣱ مِّمَّا یَجۡمَعُونَ} [سُورَةُ يُونُسَ: ٥٨] و پەیڤا {بِرَحۡمَتِهِ} یا ھاتییە ڕاڤەکرن کو مەرەم پێ پێغەمبەرە ﷺ، لەوما کرنا مەولیدێ ژ دەربرینا کەیفخوشیێ یە، و خودێ یا گۆتی: {فَبِذَ ٰ⁠لِكَ فَلۡیَفۡرَحُوا} ئانکو: و بڤێ چەندێ بلا کەیفخوش بن.
دەستپێکێ نەھاتییە ڤەگوھاستن ژ ڕاڤەکرنا مەزنترین ڕاڤەکارێن قورئانێ یێن وەکی: الطبري والبغوي والقرطبي وابن كثير وابن العربي و ژبلی وان دلۆڤانییا خودێ ل سەر ھەمییان بیت، کو مەرەم ژ پەیڤا {بِرَحۡمَتِهِ} پێغەمبەرە ﷺ، و کەسێ ژ وان ئەڤە نە گۆتییە، بەلکی مەرەم پێ ئیسلام و قورئانا پیروزە، و ئەڤە ژ ئایەتا بەری وێ دھێتە زانین کو خودێ گۆتییە: {یَـٰۤأَیُّهَا ٱلنَّاسُ قَدۡ جَاۤءَتۡكُم مَّوۡعِظَةࣱ مِّن رَّبِّكُمۡ وَشِفَاۤءࣱ لِّمَا فِی ٱلصُّدُورِ وَهُدࣰى وَرَحۡمَةࣱ لِّلۡمُؤۡمِنِینَ} [سُورَةُ يُونُسَ: ٥٧]
ھەر وەکی القرطبي خودێ دلۆڤانیێ پێ بەتن دبێژیت: و ڤەدگوھێزیت ژ أبو سعيد الخدري و عبد الله بن عباس خودێ ژ وان ڕازی بیت، کو مەرەم ژ {قُلۡ بِفَضۡلِ ٱللَّه} قورئانە، و {بِرَحۡمَتِهِ} ئیسلامە، ھەروەسا ژ وان ڤەدگوھێزیت: کو مەرەم ژ} فَضۡلُ ٱللَّه {ئانکو: قەنجییا خودێ قورئانە، و رَحْمَتُهُ ئانکو: دلۆڤانییا خودێ ھوین کرینە خەلکێ وێ. ھەروەسا ژ الحسن البصري والضحاك ومجاهد وقتادة ھەر ل سەر ئەڤێ ڕامانێ ژ وان ھاتییە ڤەگوھاستن.
یا دیتر مەرەم ژ دلۆڤانییا پێغەمبەری بۆ خەلکی، کەسێ نە گۆتییە بوونا وییە، بەلکی ھنارتنا وییە ﷺ، ھەر وەکی دەقێن قورئانێ و سوننەتێ ئەڤێ چەندێ دیار دکەن، خودێ دبێژیت: {وَمَاۤ أَرۡسَلۡنَـٰكَ إِلَّا رَحۡمَةࣰ لِّلۡعَـٰلَمِینَ} [سُورَةُ الأَنبِيَاءِ: ١٠٧] ژ ڤێ ئایەتێ دھێتە زانین کو دلۆڤانی بۆ جیھانێ گرێدایە دەمێ ھاتییە ھنارتن وەکی پێغەمبەر، و بوویە ھەلگرێ پەیاما ئیسلامێ، و چ بەحسێ بوونێ نەکر. ھەروەسا دەمێ کەسەکێ گۆتییە پێغەمبەری: ئەی پێغەمبەرێ خودێ دوعا ل وان بکە یێن ھەڤپشکان بۆ خودێ چێدکەن؛ ئانکو نفرینا ل وان بکە، ئینا پێغەمبەرێ خودێ گۆتێ: "إِنِّي لَمْ أُبْعَثْ لَعَّانًا، وَإِنَّمَا بُعِثْتُ رَحْمَةً". ئانکو: ئەز نەھاتیمە ھنارتن کەسەکێ یێ گەلەک لەعنا دەتن، بەلێ ئەز یێ ھاتیمە ھنارتن دلۆڤانی. (1)
ھەروەسا یێ ڤێ ئایەتێ بکەتە بەڵگە ل سەر دروستییا مەولیدێ، ئەڤە دکەڤیتە بن دەرگەھێ: ھەڵگرتنا ڕامانێ ل سەر تشتەکی کو پێشییان - سەلەفان - ئەو تشتە ل سەر وێ ڕامانێ نەھەڵگرتییە، و بانگەوازیکرن بۆ کارەکی کو ئەوێ ئایەتێ یان فەرموودێ ئەو کارە بخۆڤە نەگرتییە،
و یا ڕاستی ئەڤە تشتەکێ نەھێژایە دەرحەقا پێشییان دا، چونکی ئەگەر ژ ڕاستا ئەو ئایەتە بەڵگە بیت ل سەر دروستییا مەولیدێ، ئەرێ بەرعاقلە کەسێ ژ وان ھوسا نە گۆتبیت، و کار پێ نەکربیت، و تێنەگەھشتبیت؟! و ئەو زاناترین و تێگەھشتیترینێن ئوممەتێ نە، و قورئان یا ب ئامادەبوونا وان ھاتییە خوار، و ئەو ژ ھەر ئێکێ پتر زمانێ قورئانێ و ئەگەرێن ھاتنا ئایەتێن قورئانێ دزانن، ھەر وەکی ئیمام الشاطبي خودێ دلۆڤانیێ پێ بەتن، بەرسڤەکێ دەتە وان یێن ئایەتێن گشتی دکەنە بەڵگە ل سەر تشتەکی کو سەرپێچ بیت بۆ تێگەھشتنا پێشییان - سەلەفان - و بانگەوازیێ بۆ کارپێکرنا وێ دکەن، دبێژیت: ئەگەر ئەو ل سەر بەڵگە بیت؛ ل بەر تێگەھشتا صەحابییان و تابعییان نەدچوو، پاش ئەو پشتی وان تێبگەھن.
و کارێ پێشییان لێکدان و بەرھنگارییە دگەل تێگەھشتنا یێن دبێژن: ئەڤە بەڵگەیە ل سەر دروستی، و کرنا مەولیدێ!! چونکی ئەو صەحابیێن دەھ ئایەتێن قورئانێ دەرباز نەدکرن، ھەتا ئەو دەھ ئایەتە بتێگەھشتن و کارپێکرن وەرگرتبان، ھوسا تێنەگەھشتینە، کەواتە ئەڤە دبیتە سەرپێچی بۆ ئیجماعێ پێشیێن ئوممەتێ، و ھەر ئێکێ سەرپێچییا ئیجماعێ بکەتن ئەو یێ خەلەتە، چونکی ئوممەتا موحەممەدی ل سەر بەرزەبوونێ کومڤە نابیتن، و ھەر ئێکێ سەرپێچییا پێشییان بکەتن ئەوە یێ ل سەر خەلەتیێ، ئەگەر نە؛ دڤێت بێژیت: صەحابیێن پێغەمبەری ھەمی دخەلەتن، و ئەم دروستن والعياذ بالله، ھەروەسا ل ڤێرێ پرسیارەک دھێتە کرن، ئەرێ ئەگەر صەحابییەکی ئەو ئایەتە ڕاڤەکربیت کو مەرەم پێ پێغەمبەرە، ﷺ، ئەرێ ئەوی بخۆ مەولید گێرایە؟!
ژبەر ھندێ ھەر ژ تەمامییا ئاخڤتنێ ئیمام الشاطبي خودێ دلۆڤانیێ پێ بەتن دبێژیت: فەرە ل سەر ھەر ئێکێ بەرێ خۆ دانێ ل سەر بەڵگەیێن شەرعی بکەتن، ئەو تێگەھشتا پێشییان - سەلەفان - بەرچاڤ وەربگریت، و یا ئەو ل سەر د کارکرنێ دا، ئەڤە باشتر و ھەژیترە بۆ دروستیێ، و موکمترە د زانین و کارکرنێ دا.(2)

الحافظ بن عبدالهادي خودێ دلۆڤانیێ پێ بەتن دبێژیت: و چێنابیت ڕامانەک نوی بھێتە دان بۆ قورئانێ یان سوننەتێ، و ئەو ڕامانە ل سەر دەمێ پێشییان - سەلەفان - نەبیت، و نزانی بن، و بۆ ئوممەتێ نە دابن دیارکرن؛ چونکی ئەڤە ھندێ بخۆڤە دگریت، کو ئەو د ڕاستییا ڤێ چەندێ دا نەزان بین، و ژێ بەرزەبوون، و ئەڤ خۆ نەرازیکەرێ گیروبووی یێ ل سەر ڕاستە ڕێ بووی. (3)
ھەروەسا ئەگەر ئەگەر مەرەما ئایەتێ ژ دلۆڤانیێ پێغەمبەر بیت ﷺ، باشە چ پەیوەندییا کەیفخوشیێ بکرنا مەولیدێ ھەیە؟! و ئایەتێ بەحسێ چ دەم و شێوان نەکریە، بەلکی یا گۆتی: بلا پێ کەیفخۆش بن. و کەیفخوشی تشتەکێ دلییە، و بێگومان دل کەیفخوش دبیت، ئەگەر ھەر جارەکێ ئەم ھزرێن خۆ بکەن ل سەر ئەڤێ قەنجی، کو خودێ ئەم ژ تاریاتیێ ڕزگار و ڕاستە ڕێ کرن بۆ ڕوناھییا ئیسلام و سوننەتێ، و دلێن مە ڕوھن کرن بباوەریێ، ئەم کرینە ژ ئوممەتا قورئانێ و پێغەمبەرێ دلۆڤانی بۆ جیھانێ، و ئەڤێ ھەمیێ چ پەیوەندی ب کرنا مەولیدێ نینە.
ھەروەسا خودێ یا گۆتی: {فَبِذَ ٰ⁠لِكَ فَلۡیَفۡرَحُوا} و بلا ژبەر ڤێ قەنجیێ و دلۆڤانیێ کەیفخۆش بن، ئەرێ صەحابییان مەولید کریە؟! بێگومان نەخێر، ئەرێ صەحابییان گۆتنا خودێ بجھ ئینان دەمێ گۆتی: بلا کەیفخۆش بن؟! ئەگەر ل دیڤ شرۆڤەکرنا وان بیت یێن مەولیدێ بڤێ ئایەتێ دروست دکەن، ئانکو سەحابە ب پێغەمبەرێ خودێ کەیفخوش نەبووینە، و ئەڤە یە دھێتە زانین ژ ڤێ چەندێ، و حاشە سەحابە ب پێغەمبەرێ خودێ کەیفخوش نەبن، و ئەون خودێ ژ وان ڕازی بیت یێن ڕوح و خوین و مال و زارۆکێن خۆ گوری حەزژێکرنا خودێ و پێغەمبەری کرین، ﷺ.

(1) صحيح مسلم عن أبي هريرة رضي الله عنه 2599
(2) الموافقات 3/77
(3) الصارم المنكي في الرد على السبكي