بەڵگە ل سەر بکارئینانا حیکمەتێ د دەعوا بەرەڤ خودێ دا کۆ پێغەمبەری ﷺ یا بکارئینای و کەس ژ وی ب حیکمەتتر نەبو د دەعوێ دا.
دا هندەك نموونا ل سەر بینین:
نموونا ئێکێ: ئەو ئەعرابیێ دەست ئاڤا خۆ د مزگەڤتێ ڤە خوش کری:
بوخاری و موسلمی و غەیری وان ژی ژ ئەنەسێ کورێ مالکی ڤەگوهاستیە گوت: ئەعرابیەک هاتە د مزگەڤتێ ڤە و پاش دەست ئاڤاخو ل وێرێ خوشکر ئەڤجا صەحابە عاجزبوون و ئەو ئەعرابیە پاشڤەلێدا بەلێ پێغەمبەری خودێ ﷺ ئەوێ خودێ حیکمەت د دەعوێ دا دایێ گوت: نەبرن ژ دەست ئاڤێ، وەختێ ئەو ئەعرابی ژ دەست ئاڤێ خلاس بوی پێغەمبەری ﷺ فەرمان ل صەحابا کر کۆ دولکەکێ ئاڤێ ب دەست ئاڤا وی دا بکەن و پاشی گازی کرە ئەعرابی و گوتێ: هندی ئەڤ مزگەفتەنە تشتێ پیس بکێرناهێت، بەلکو ئەو جهێ نڤێژایە و خاندنا قورئانێ و زکرێ خودێ عز وجل.
و ئیمام ئەحمەد -رحمە اللە- دبێژیت: کۆ ڤی ئەعرابی گوت: (اللهم ارحمنی و محمدا، ولا ترحم معنا احدً) ئانکو: یا خودێ تۆ دلوڤانیێ بمن و موحەممەدی ﷺ ببەی و دلوڤانیێ ب کەسێ دی دگەل مە نەبەی.
و ژ ڤان سەرهاتییان دێ مروڤ بۆ خۆ ڤان عیبرەتان ژێ وەرگریت: 
وانا ئێکێ: صەحابا عاجزبوون و ل سەر ڤی ئەعرابی کرنە هەوار، ئەڤجا ئەوا ئەم وەردگرین ئەوە کۆ چێنابیت مروڤ ل سەر خەلەتیێ خۆ بێدەنگ بکەت بەلکو واجبە مروڤ ئێکسەر ئینکارا وێ خەلەتیێ بکەت بەلێ ئەگەر مروڤ بزانیت ئینکارکرنا وێ خەلەتیێ ئێکسەر دێ سەری کێشیتە خەلەتییێ یان خرابیەکا مەزنتر دڤێت مروڤ هێدی و ب دلێ خۆ ڤێ خرابیێ بگهوریت و ئینکار بکەت تا ئەڤ خرابیا مەزن نەمینیت و ژبەر هندێ پێغەمبەری ﷺ ئەو پاشڤەبرن  کۆ ئەو وی ئەعرابی براوستینن ژ وێ کریارا ئەو دکەت.
وانا دووێ: کۆ پێغەمبەری ﷺ خۆ بێدەنگکر ل سەر خەلەتیێ دا خەلەتیەکا مەزنتر پالدەت ئەو مونکەرا هێلای کۆ بەردەوام بیت ئەوە کۆ ئەڤ ئەعرابیە یێ بەردەوام بیت ل سەر دەست ئاڤا خو، و ئەو مونکەرێ وی پالدای (کو پێغەمبەری ﷺ گوتی بهێلن بلا دەست ئاڤا خۆ خلاس بکەت) ئەوە کۆ ئەڤ ئەعرابیە ئەگەر ڕاببا ڤە ژ دوو تشتان خلاس نەدبوو:
ئێک: ئەگەر ڕاببا دا ئێکسەر ڕابیت و دا عەورەتێ وی یێ دیار بیت ژبەرکو دا جلکێن وی پیس نەبیت ئەوی جلکێ خۆ نە ددانا سەر،  و هەروەسا دا مزگەفتێ ژی پیس کەت ب ڕێژەکا مەزنتر ئەگەر ڕاببا و چوبا و ئەو دا دناڤ خەلکی دا چیت و عەورەتێ وی یێ دیار و ئەڤە دوو خرابی.
دوو: و ئەگەر ل سەر ڤی شێوازی نەرابوو ئەو دا عەورەتێ خۆ ستارەکەت لێ دا جلکێت وی پیس بن ب چپکێت میزێ.
ئەڤجا ژبەر ڤان هەردوو نەباشیا پێغەمبەری ﷺ هێلا ئەو دەست ئاڤا خۆ تمام بکەت و ژبەر کۆ ئەڤ نەباشیا دەست ئاڤ خوش کرن ل مزگەڤتێ چێبوی دەسپێکێ بۆ (کو ئێکەم جار بۆ تشتەکێ وەسا چێدبیت) و ئەگەر ئەو ڕاببا ئەو تشتێ وی کری هەر بەرزە نەدبوو و ژڤێ خالێ دێ وانەیەکێ وەرگرین ئەو ژی: ئەگەر خرابی نەهێتە پالدان ئەو نەبیت کۆ سەری بکێشیتە خرابیەکا مەزنتر، یا واجب ئەوە مروڤ خۆ بگریت دا خرابیا مەزنتر پالدەت، یەعنی ئەگەر دوو خرابی کەفتنە بەرامبەر ئێک دێ مروڤ یا مەزنتر پالدەت، و بنیاتێ ڤێ چەندێ یێ د قورئانێ دا  خودێ تعالی دبێژیت: {وَلَا تَسُبُّواْ ٱلَّذِينَ يَدۡعُونَ مِن دُونِ ٱللَّهِ فَيَسُبُّواْ ٱللَّهَ عَدۡوَۢا بِغَيۡرِ عِلۡمٖۗ} [الانعام: ١٠٨]
ئانکو: وهوين گه‌لى موسلمانان -وه‌ك ڕێگرتن بۆ خرابییێ- خه‌به‌ران نه‌بێژنه‌ وان صه‌نه‌مان يێن بوتپه‌رێس عيباده‌تى بۆ دكه‌ن، حه‌تا هوين نه‌بنه‌ ئه‌گه‌ر كو ئه‌و ژ زێده‌گاڤى ونه‌زانين خه‌به‌ران بێژنه‌ خودێ. 
ئەم هەمی دزانین کۆ هاڤێتنا ئاخفتن و خەبەران بۆ خوداوەندێن موشرکان درستە لێ دەما خەبەر گوتنا خوداوەندێن موشرکان ببیتە ڕێك کۆ ئەو ژی ئاخفتنا و خەبەرا بێژنە خودێ عز وجل، خودایێ مەزن نەهیا مە کر کۆ ئەم ئاخفتنا بێژینە خوداوەندێن وان وەکی د ئایەتێ دا دیار.
وانا سیێ: ئەوە کۆ پێغەمبەری ﷺ لەزکر بۆ نەهێلانا خرابییێ و ئەو خرابیە لادا ژبەر کۆ گیروبونا وێ دا یا زیان بەخش بیت ئەگەر پێغەمبەری ﷺ دشیا وی جهێ مزگەڤتێ پاقژ نەکەت و گیرو بکەت هەتا خەلك پێدڤی ببا وی جهی و ژ نوی پاقژکربان، ئەڤجا یا باشترە مروڤ لەزێ د نەهێلانا خرابیێ دا بکەت دا پشتی هینگێ بێخیرەتی و نەشیان و ژبیرکرن بۆ وی چێنەبیت و ئەڤە خالەکا گرنگە کۆ مروڤ لەزێ بکەت و خرابیێ نەهێلیت، ژ ترسا هندێ کۆ وی ل پاشەروژێ شیان نەبن وەبکەت یان ژبیربکەت بۆ نموونە ئەگەر جلکێ مە پیساتیەک ما پێڤە و ئەڤە جلکەکە کۆ نڤێژ پێڤە دهێتە کرن یان ناهێتە کرن، یا باشتر ئەوە ئەو ڕاببیت ب لابرنا وی تشتی و شویشتنا ڤی جلکی و گیرونەکەت ژبەرکو پاش بەلکی ئەو ژبیربکەت یان شیان نەبن یان ئاڤ بدەست نەکەڤیت یان هەر تشتەکێ دی.
ژبەر هندێ وەختا بچیکەك کرییە د کوشا پێغەمبەری دا ﷺ ، و بچیکی میزتە د کوشا پێغەمبەری دا ﷺ، فەرمان کر هندەك ئاڤێ بۆ بینن و ئێکسەر لێ ڕەشاند، و گیرونەکر هەتا وەختێ نڤێژێ ژبەر ئەڤا بوری مە گوتی.
وانا چوارێ: کۆ پێغەمبەری ﷺ قەدر و قیمەتێ مزگەفتێ بۆ ئەعرابی دیارکر و گوتێ کۆ ئەو یێن هاتینە ئاڤاکرن بۆ نڤێژا و خاندنا قورئانێ و زکرێ خودێ، یان وەکی پێغەمبەری ﷺ گوتی کۆ هیچ تشتەکێ خراب و پیس تێدا چێنابیت.
کەواتە مزگەڤت دڤێت بهێنە ڕاگرتن و قەدرێ وان بلند ڕاگرن و بهێنە پاقژکرن و چ کار تێڤە نەهێنە کرن ژبلی وان یێن خودایێ مەزن ڕازی دکەن ژ نڤێژێ و خاندنا قورئانێ و زکرێ خودێ عز و جل.
وانا پێنچێ: ئەگەر مروڤ دەعوێ بکەت ب حیکمەت و نەرمیێ دێ پتر یا داخوازکری بدەستڤە هێت ژ کۆ ئەگەر ب توندیێ چارەسەر بکەت، ئەڤ ئەعرابیە ڕازی بۆ ب ڕازی بونەکا تمام ب وێ یا پێغەمبەری ﷺ نیشادای هەتا وی ئەڤ ئاخڤتنە گوتی: (اللهم ارحمنی و محمدا ولا ترحم معنا احدا) 
ئەڤجا مە دیت کۆ پێغەمبەری ﷺ لایێ نەرم و نەرماتیێ بکار ئینا ژبەرکو ئەو ئەعرابی یێ جاهل بۆ بێگومان، ژبەرکو چێنابیت بۆ زانایەکی کۆ ئەو مزگەفتا بلند ببینیت و واجب بیت ئەو مزگەفتێ مەزن بکەت و پاشی ڕابیت ل وێرێ و پێش چاڤێت خەلکی دەست ئاڤا خۆ خوش بکەت (ئانکو بومە دیار دبیت کۆ ئەو ئەعرابیە یێ جاهل بۆ ژبەر هندێ ئەو کارە کر).

نموونا دووێ: ئەو صەحابیێ چویە نڤینا هەڤژینا خۆ د ڕوژا ڕەمەزانێ دا (دەمێ یێ ب ڕوژی):
بوخاری ڤەگوهاستیە ژ ئەبو هورەیرەی -رضي اللە عنە- کۆ زەلامەک هاتە دەڤ پێغەمبەری ﷺ و گوتێ: ئەی پێغەمبەرێ خودێ ئەز چومە هیلاکێ، گوتێ: و چ تشتە تۆ برییە هیلاکێ؟ وی گوت: ئەز چومە نڤینا هەڤژینا خۆ و ئەز یێ ب ڕۆژی و ئەڤە گونەهەکا گەلەک مەزنە کۆ زەلام بچیتە نڤینا هەڤژینا خۆ و ئەو یێ ب ڕۆژی درەمەزانێ دا، لێ دا سەحکەینێ کا پێغەمبەری ﷺ چەوا سەرەدەری دگەل کر، ئەرێ ئەو ترساند؟ ئەرێ ئاخڤتنێت کرێت گوتنێ؟ نەخێر... ژبەرکو زەلام هاتبو و یێ پەشێمان ژ وێ کریارا وی کری، نە کۆ هاتبوو و گونەها خۆ ب چڤە نەوەرگرتبوو، پێغەمبەری ﷺ  پسیار ژێ کر: ئەرێ عەبدەک هەیە تۆ ئازابکەی کەفارەتا گونەها خو؟ گوتی: نەخێر.
پسیار ژێ کر: ئەرێ تۆ دشێی دوو هەیڤا ل سەر ئێک ب ڕۆژی ببی؟ گوتی: نەخێر، جارەکا دی پسیار ژێ کر: ئەرێ تۆ دشێی شێست فەقیرا خارنێ بدەیێ؟ گوتی: نەخێر، پاشی زەلام ڕوینشت و هندەک قەسپ بۆ پێغەمبەری ﷺ هاتن، پێغەمبەری ﷺ قەسپ ڕاکرن و گوتێ: ها ڤان قەسپان بکە خێر (ئانکو کەفارەت بۆ وێ شولا وی کری) گوتێ: ئەرێ ما ژمن فەقیرتر هەیە تۆ بگەریی تۆ کەسێ ژمن فەقیرتر نابینی ئەی پێغەمبەرێ خودێ، ئەڤجا پێغەمبەریﷺ  کرە کەنی و پاشی گوت: بدە ئەهلێ مالا خو.
و ئەم د ڤێ سەرهاتیێ دا وانەیان دبینین، ژوان:
پێغەمبەری ﷺ زورداری و توندوتیژی ل زەلامی نەکر و ئاخڤتنێت کرێت نەگوتنێ و پاشڤە نەبر، ژبەرکو ئەو هات و ئەو یێ پەشێمان و تەوبەکار، و جوداهی یا هەی دناڤبەرا زەلامەکێ سەر ڕەق و زەلامەکێ خۆ ب دەست حەقییێ ڤە بەردای، هاتبو و پسیاردکر و داخازا هندێ دکر کۆ وی ژ وی تشتێ ئەو کەڤتیێ خلاس بکەت  ژبەر هندێ پێغەمبەری ﷺ ئەو سەرەدەریە دگەل کر و ئەو زڤراندە دەڤ خێزانا وی و ئەو دەستکەڤتیە د گەل بوو یێ پێغەمبەری ﷺ دایێ، کۆ ئەوژی ئەو قەسپ بون یێن کۆ دڤیابا وی ئەو دابانە شێست فەقیرا ئەگەر یێ فەقیر نەبا.

نموونا سیێ: ئەو زەلامێ بێهنژی دنڤێژێ دا:
ئەم دێ ڤێ نموونێ ژ حەدیسا معاویەیێ کورێ حەکەمی وەرگرین دەما معاویەی دگەل پێغەمبەری ﷺ نڤێژ کری و دنڤێژێ دا زەلامەکی بێهنژی و گوت: "الحمدللە"، معاویەی گوت: "یرحمک اللە"، هەمیا سەحکرێ هەر وەکی ئینکارا وی کر کۆ د نڤێژێ دا نابیت مروڤ باخڤیت. معاویەی ژی گوت: خولی ب وە وەربوو هەوە خێرە؟ خەلکی شەق ل ڕانێت خۆ دان دا بێدەنگ بیت.
دەما پێغەمبەر ﷺ ژ نڤێژێ خلاس بوی گازی کرێ و گوتێ: هندی ئەڤ نڤێژەیە نابیت مروڤ تێدا دگەل خەلکی باخڤیت، بەلکی ئەو تەکبیرن و خواندنا قورئانێ یە.
معاویەی گوت: دایک و بابێت من گوری وی بن من چ ماموستا ژ وی باشتر نەدیتینە، واللە وی ئەز پاشڤە نەبرم و ناڤچاڤێت خۆ لمن نەکرنە گرێ.

نموونا چوارێ: ئەو زەلامێ گوستیلکەکا زێری کریێ:
ئەم دێ ڤێ نموونێ ژ چیروکا وی زەلامی وەرگرین یێ گوستیلکەکا زێری کریێ و پێغەمبەری ﷺ ئەو پاشڤە لێدابوون کۆ زێر ل سەر زەلامێن ئومەتێ حەرامە، پێغەمبەری ﷺ گوت: (ما ئێک ژهەوە دڤێت پارچەیەکا ئاگری بکەتە تبلا خو) و پاشی پێغەمبەری ﷺ گوستیلک ژ تبلا وی ئێخست و هاڤێت و دەما پێغەمبەر ﷺ چووی هندەکا گوتە وی زەلامی: گوستیلکا خۆ ڕاکە و مفایەکی بخو ژێ ببینە (ئانکو بخو ب فروشە یان بدە ژنەکا مالا خو) وی گوت: واللە ئەز گوستیلکەکێ ناراکەم یا پێغەمبەری ﷺ هاڤێتی.
دڤێ سەرەدەریێ دا یا پێغەمبەریﷺ دگەل وی زەلامی کری ئەم پیچەکا توندیێ دبینین و یا دیار ژی کۆ ئەو دەنگوباسێ حەرامیا زێری بۆ زەلامان گەهشتبو وی زەلامی، ژبەر هندێ پێغەمبەری ﷺ ئەو سەرەدەریە دگەل کر  کۆ پیچەک توندتر بۆ ژ وان سەرەدەریێن بەری نوکە مە بەحس کرین.
ئانکو دڤێت داعیە (گازیکەر) دگەل هەر ئێکێ لدویڤ وێ پلا وی و بارودوخی سەرەدەریێ دگەل بکەت  ژبەرکو یێت هەین نەزانن (جاهلن) و نزانن، و یێت هەین دزانیت لێ یێ سستە و لاوازە، و یێ هەی دزانیت بەلێ خومەزنکەرە و سەر ڕەقە، ڤێجا دڤێت هەر ئێکێ ژ ڤان ل دویڤ پێگەهێ وی سەرەدەری د گەل بهێتەکرن.
 

ژێدەر: پەرتووکا (ڕولێ ژنێ د چاککرنا جڤاکی دا) ژ نڤیسینا زانایێ هێژا: محمد بن صالح العثیمین، ژ وەرگێڕانا: هەدار موحەممەد.

لینکێ پەرتووکێ ب (pdf)