بەرسڤ:

فقهزان دنە وەكهەڤن د بابەتێ واجب بوونا خزمەتکرنا زەلامی ژ لایێ ژنکێ ڤە و رابوونا بکارو بارێن مال،جمهورێ زانایان دبێژن ئەڤ چەندە لسەر ژنکێ واجب نینە،و هندەك ژ خودانێن زانینی دبێژن واجبە

بوچوونا جمهورێ زانایێن شافعی و حەنبەلی و هندەك ژ مالکییا ئەوە کو خزمەتکرنا زەلامی و کروبارێن مال ل سەر ژنکێ نە واجبن بەلێ یا باشتر ئەوە وێ بکەت یا د عرف و عەدەتێن واندا هەی.

بەلگێن وان:

1ـ گوتنا خودایێ مەزن:﴿ وَعَاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ ﴾ [النساء: 19]

رویێ بەلگەبوونێ:ژ سەرەدەری کرنا باش ئەوە زەلام خزمەتکارا بو هەڤژینا خو دابین کەت(١)

2ـ چونکی یا گرێبه‌ستكری ژ لایێ ژنکی ڤە خوشی پێ برنە ئەڤجا غەیری هندێ لسەر واجب نابت،وەکی ئاڤدانا حەیوانێن وی،و دروینا زەڤیێن وی (٢)

3ـ چونکی دەمێ مەزاختنێن ژنکێ ل سەر زەلامی واجب بوین خزمەتکرنا وێ ژی ل سەر واجب بوو، وەکی بابێ دەمێ مەزاختنێن زاروکێ وی ل سەر واجب بووین کرییا (اجرە) وی یێ ب خزمەتکرنا زاروکی ژی رادبیت سەر واجب دبیت(٣)

ب دوو رەنگان بەرسڤا ڤێ چەندێ دهێتە دان

1_ مەهر بەرامبەر تشتەکێ یە و هەر ئێك ژ زەلامی و ژنکێ دێ یا پێدڤی ل سەر خو ئەنجام دەت ، خودایێ مەزن مەزاختن و جلك و ئاکنجیبوونا وێ واجب کرن ل سەر زەلامی،بەرامبەر خوشی پێ برنێ ب وێ و خزمەتکرنا وێ بو زەلامی،و ئەو تشتێ عرف و عەدەتێن هەڤژینیێ ل سەر (٤)

2_گرێبەستێن رەها ل سەر دابو نەریتان دهێنە جێبەجێ کرن ،و یا د دابو نەریتا دا هاتی ئەوە ژن خزمەتێ بکەت دناڤ مالدا و بکاروبارێن مال رابیت.(٥)

و حەنەفی و مالکی دبێژن واجبە ژن خزمەتا زەلامێ خو بکەت و بکاروبارێن مال رابیت

 بەلگێن وان:

1ـ گوتنێن خودایێ مەزنن: ﴿ وَلَهُنَّ مِثْلُ الَّذِي عَلَيْهِنَّ بِالْمَعْرُوفِ ﴾ [البقرة: 228]

  ﴿ الرِّجَالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّسَاءِ ﴾ [النساء: 34]

رویێ بەلگەبونێ. ئەگەر ژن خزمەتا زەلامێ خو نەکەت و زەلامێ وێ خزمەتا وێ بکەت دێ ئەو بسەر زەلامێ خو کەڤیت(٦)

2ـ ژ عەلییێ کورێ ئەبو طالبی ـ خودێ ژێ رازی بت ـ دهێتە ڤەگوهاستن دبێژیت: فاتیما ـ خودێ ژێ رازی بت ـ چوو دەڤ پێغەمبەری ﷺ دا گازندا ژ شینوارێت دستار دهێلت سەر دەستێ وێ بو بکەت ،گەهشتە وێ هندەك عەبدێن هاتین دەڤ، ئینا ئەڤ چەندە بو عائیشای ـ خودێ ژێ رازی بت ـ گوت،دەمێ پێغەمبەر ﷺ هاتی عائیشای گوتێ، عەلی ـ خودێ ژێ رازی بیت ـ دبێژیت: پێغەمبەر ﷺهاتە دەڤمە و ئەم چو بین سەر جهێن خو ین نڤستنێ،ئەم دا رابین، پێغەمبەری گوتی «بمینن سەر جهێت خو»و هات روینشت دناڤبەرا مەدا هەتا کو من هەست ب تەزییاتییا پێت وی کرن لسەر زکێ خو، و گوت:«ما ئەز بەرێ وە نەدەم تشتەکێ بخێرتربیت ژ وێ یاوە داخازکری؟(مەبەستا وی ب داخازییا فاتیمای بو کو خزمەتکار بوو) ئەگەر هوین چوون سەر جهێت خوـ سیهو سێ جارا بێژن سبحان اللە و سیهو سێ جارا بێژن الحمداللە و سیهو چار جارا بێژن اللە اکبر ئەڤە بو هەوەبخێرترە ژ خزمەتکارا » صحيح البخاري 

رویێ بەلگەبوونێ:دەمێ پێغەمبەری ﷺ ئەسما دیتی و دار لسەر سەرێ وێ بوون نە گوت زوبەیری ئەڤە لسەر وێ واجب نینە

4ـ چونکی پێغەمبەری‌ ﷺ فەرمان ل ژنکێن خو دکر کو خزمەتا وی بکەت دا بێژیت: ئەی عائیشا خارنێ بدەمە، ئەی عائیشا کێرکێ بدەڤمن و خوشکە ب بەری 

و یا دروستر ژڤان بوچوونان ئەوە کو واجبە لسەر ئافرەتێ وێ بکت یا عرف و عەدەت ل سەر 

ابن تیمییه‌ ـ خودێ دلوڤانیێ پێ ببه‌ت ـ دبێژیت:

((واجبه‌ ئافره‌ت خزمه‌تا زه‌لامێ خو بكه‌ت ب باشی و ئه‌ڤ خزمه‌ت كرنه‌ حال بو حالی دهێته‌ گهورین ، خزمه‌تا گوندا وه‌كی یا باژێرا نینه‌ و خزمه‌تا بهێز وه‌كی یا لاواز نینه‌ ئه‌ڤه‌ گوتنا جوزجانی یە ژ ھەڤالێن مەیە و یا ئەبوبەکر ابن ابی شیبە ژی یە))

الاختيارات “ص ٣٥٢

ابن عثيمين ـ خودێ دلوڤانیێ پێ ببەت ـ دبێژیت:

خزمه‌تكرنا زه‌لامی ژلایێ ئافره‌تێ ڤه‌ بو عورفو عه‌ده‌تا دزڤریت ئه‌گه‌ر د عورف و عه‌ده‌تێن وانا دا ڤێت ئافره‌ت خزمه‌تا زه‌لامێ خو بكه‌ت دڤێت بكه‌ت و ئه‌گه‌ر عورف عه‌ده‌تان دا هوسا بیت خزمه‌تا زه‌لامێ خو نه‌كه‌ت ئه‌و لسه‌ر واجب نینه‌ و جێنابیت زه‌لام خو نه‌جار بكه‌ت خزمه‌تا ده‌یك و بابێن وی بكه‌ت و خه‌ ژێ عاجز بكه‌ت ئه‌گه‌ر خزمه‌تا وانا نه‌كر.

فتاوي نور على الدرب

الشرح الممتع (١٢/٤٤١)

١:الشيرازي، المهذب في فقه الإمام الشافعي، والعمراني، البيان في مذهب الإمام الشافعي

٣،٢،:العمراني، البيان في مذهب الإمام الشافعي 

 ٦،٥،٤:ابن قيم الجوزية، زاد المعاد في هدي خير العباد

ژێدەر:سایتێ اسلام سوال و جواب، سایتێ الالوکە

الحقوق الزوجيه