بەرسڤ/ قورئان و فەرموودێن صەحیح و ئێک دەنگیا زانایا، بەرێ مە د دەنە هندێ کو مە باوەری ب قەزا و قەدەرێ هەبیت، بخێر و شەرێن وێ، چونکی قەزا و قەدەر ئێکە ژ شەش بنەمایێن باوەری و ئیمانێ.

خودایێ مەزن دبێژیت(مَا أَصَابَ مِنْ مُصِيبَةٍ فِي الأَرْضِ وَلا فِي أَنْفُسِكُمْ إِلا فِي كِتَابٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَبْرَأَهَا إِنَّ ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرٌ ) (الحديد/22 )

ئانکو (چو ئاتاف وموصيبه‌ت نه‌ د عه‌ردى دا ونه‌ د له‌شێن هه‌وه‌ ب خۆ دا وه‌كى نساخییێ وبرسێ ونه‌خۆشییێ نائێنه‌ سه‌رێ هه‌وه‌ -گه‌لی مرۆڤان- ئه‌گه‌ر د له‌وحێ پاراستى دا نه‌هاتبنه‌ نڤيسين به‌رى رح بۆ هه‌وه‌ بێنه‌دان. هندى ئه‌و چه‌نده‌يه‌ ئه‌و ل سه‌ر خودێ يا ب ساناهییه‌).

و هەر وەسا دبێژیت(( إِنَّا كُلَّ شَيْءٍ خَلَقْنَاهُ بِقَدَرٍ ) (القمر/49 ) ئانکو(هندى ئه‌مين هه‌ر تشته‌كێ هه‌ى مه‌ ب پيڤانه‌كێ ئافراندییه‌، وئه‌م پێ دزاناينه‌).

هەر وەسا (عمرێ کورێ خطابی)رضي الله عنه فەرموودەیەکێ ژ پێغەمبەری ( صلي الله عليه وسلم) ڤەدگوهێزیت کو پێناسا ئیمانێ تێدایە(أن تؤمن بالله وملائكته وكتبه ورسله واليوم الآخر وتؤمن بالقدر خيره وشره ) رواه مسلم ( 8 ) ، ئانکو باوەری و ئیمان ئەوە کو تە باوەری هەبیت ب خودێ و ب ملیاکەتا و کتێبێن ئەسمانی و پێغەمبەران و روژا دوماهیکێ و ب قەزا و قەدەرێ بخێر و شەرێن وێ.

ڤێجا هەمی ئەو تشتێن د دونیایێ دا دهێنە رویدان ب قەدەرا خودایێ مەزن ڕویددەن، و واجبە ل سەر هەر کەسەکێ باوەری ب قەزا و قەدەرێ هەی باوەری ب هندێ هەبیت کو خودایێ مەزن زانین ب وان تشتا هەبوو بەری بێنە رویدان و پاشی دناڤ لەوحێ پاراستی( لوح المحفوظ) دا نڤیسیە، وپاشی خودێ دەستیری (المشیئة) لسەر هەبویە بێتە هەبوونێ و پاشی دروست کریە و ئەڤەنە هەر چار پله( مراتب) ێن قەدەرێ،و هەر پلەیەک ژڤان چەندین بەڵگە لسەر هەنە.

ڤێجا زەواج کرن و پاش کەفتن و پێش کەفتنا وێ و ساناهی و زەحمەتا وێ هەمی ب قەدەرا خودێ رویددەن، بەلێ ئەڤە هندێ ناگەهینیت کو مروڤێ موسلمان تەسلیم بیت و وان تشتێن خودایێ مەزن کرینە ئەگەر و سەبەب بو گەهشتنا ئارمانجا نە گرتە بەر، و جێبەجێکرنا ئەگەرا رامانا هندێ نادەت کو د ئەسل دا ئەو تشتە نەبیە و خودایێ مەزن د قەدەرێ دا نەنڤیسیە و مروڤ نزانیت کا چ نڤیسیە بەلێ فەرمان یا ل مە هاتیە کرن کو ئەگەرا بجهبینین،

بێگومان ئەو نەخوشیێت خودێ ل سەر مروڤی نڤیسین دبنە خێر بو موسلمانی لدەمێ صەبرێ لسەر دکێشیت و چاڤەرێ پاداشتی دبیت و نەرازی بونا خو نەدەرێخیت، هەر وەکی پێغەمبەر ( صلى الله عليه وسلم) دبێژیت(عَجَبًا لأَمْرِ الْمُؤْمِنِ إِنَّ أَمْرَهُ كُلَّهُ خَيْرٌ ، وَلَيْسَ ذَاكَ لأَحَدٍ إِلا لِلْمُؤْمِنِ ، إِنْ أَصَابَتْهُ سَرَّاءُ شَكَرَ فَكَانَ خَيْرًا لَهُ ، وَإِنْ أَصَابَتْهُ ضَرَّاءُ صَبَرَ فَكَانَ خَيْرًا لَهُ ) رواه مسلم (2999) .

ئانکو: ئەز حێبەتگرتیمە ژ کارێ باوەرداری کو هەمی کارێ وی خێرە، و ئەڤە بو چ کەسێ نینە ژبلی باوەرداری، ئەگەر توشی خێرێ بو سوپاس داربیت خێر بو دهێتە نڤیسین، وئەگەر توشی نەخوشیێ بیت و صەبرێ بکێشیت و بێهن فرەهبیت هەر خێر بو دهێتە نڤیسین).

و ئەو نەخوشیە هندەک جارا وەك سزایەکێ یە ل بەرامبەر گونەهان، و هەر چەندە مەرج نینە هەمی جارا وەسا بیت، دبیت هندەك جارا بو بلندکرنا پلەیا باوەرداری بیت، خێرێن وی پێ زێدە ببن ئەگەر صەبرێ لسەر بکێشیت.

پسیار ژ شێخ عبدالعزيز ابن باز ( رحمه الله) هاتە کرن: ئەگەر کەسەک توشی نەخوشیەکێ بیت دنەفسا خودا یان دمالا وی دا، ئەرێ چاوا بزانیت کو ئەڤە بەلا و تاقیکرنە یان ژی توڕەی و غەزەبا خودێ یە؟

بەرسڤ دا و گوت: خودایێ مەزن بەندا ب خێر و شەر ، ودل تەنگی و دل خوشیا تاقی دکەت، وهندەک جارا توشی نەخوشیا دکەت بو بلند کرنا پلەیێن وان و دەست کەفتنا گەلەک پاداشتی، هەر وەکی دگەل پێغەمبەران و مروڤێن چاک دکەت،

پێغەمبەر ( صلى الله عليه وسلم) دبێژیت(أشد الناس بلاء الأنبياء ، ثم الأمثل فالأمثل ) ، ئانکو: ئەو کەسێن گەلەک ب توندی دهێنە تاقی کرن پێغەمبەرن پاشی ئەوێن وەکی وان ژ مروڤێن چاک و پاشی ئەوێن وەکی وان.

وهندەک جارا توشی نەخوشیا دکەت ژ ئەگەرێ گونەهـ  و تاوانا، وەک سزایەک پێش وەخت هەر وەکی خودایێ مەزن دبێژیت(وَمَا أَصَابَكُم مِّن مُّصِيبَةٍ فَبِمَا كَسَبَتْ أَيْدِيكُمْ وَيَعْفُو عَن كَثِيرٍ ) سورەتی: (الشورى٣٠)

ئانکو:‌ و هەر به‌لا وگرفتارییه‌كا بێته‌ سه‌رێ هه‌وه‌ چ د دينێ هه‌وه‌ دا بت چ د دنيايا هه‌وه‌ دا بت -گه‌لی مرۆڤان- ئه‌و ژ به‌ر وان گونه‌هانه‌ يێن هه‌وه‌ كرين، وخودايێ هه‌وه‌ گه‌له‌ك گونه‌هان بۆ هه‌وه‌ ژێ دبه‌ت، وسه‌را وان ل هه‌وه‌ ناگرت.

گەلەک جارا وەسایە کو مروڤ کێماسی و تەقسیریێ دکەت و درست واجبێن خو جێبەجێ ناکەت ڤێجا هەر تشتەکێ مروڤ توش بیتێ ژ ئەگەرێ کێماسی و تەقسیریێ یە ل بەرامبەر فەرمانێت خودێ، و لدەمێ  ئێک ژ بەندەیێن چاک توشی نەخوشیەکێ بیت یان هەر تشتەکێ دی ئەو ژ جنسێ وان نەخوشیایە ئەوێن ب سەرێ پێغەمبەرا هاتین بو بلند کرنا پلەیێن وان و دەست کەفتنا پاداشتی، بوهندی دا ببنە پێشەوا بو غەیری خو ژ بێهن فرەهی و چاڤەرێ بوونا پاداشتی دا.

ب کورتی : بەلاو نەخوشی هندەک جارا بو بلند کرنا پلایە، هەر وەکی خودایێ مەزن نەخوشیا دئینیتە رێکا پێغەمبەرا و مروڤێن چاک، و هندەک جارا بو ژێبرنا گونەهـ و خرابیا یە، هەر وەکی خودایێ مەزن دبێژیت(( من يعمل سوءً يُجز به ) ،ئانکو هەر کەسەکێ کارەکێ خراب بکەت ئەوا دێ سزای ل سەر وەرگریت.

پێغەمبەر ( صلى الله عليه وسلم) دبێژیت(من يرد الله به خيراً يُصِب منه)

ئانکو: هەر کەسەکێ خودێ خێرا وی ڤیا دێ توشی نەخوشیا کەت.

وهندەک جارا ئەو نەخوشیە سزایەکێ پێش وەختە بو گونەها ژ ئەگەرێ نە تەوبەکرن ژ وان گونەها، هەروەکی دڤێ فەرمودێ دا هاتی ( إذا أراد الله بعبده الخير عجَّل له العقوبة في الدنيا ، وإذا أراد بعبده الشر أمسك عنه بذنبه حتى يوافيه به يوم القيامة)خرجه الترمذي وحسنه " انتهى

ئانکو:ئەگەر خودێ خێر بو بەندەی ڤیا لەزێ ل سزادانا وی دکەت ددنیایێ دا. و ئەگەر شەر بو بەندەی ڤیا دێ گیروکەت هەتا روژا دوماهیکێ سزابدەت).

مجموع فتاوى ومقالات" (4/370) .

ڤێجا مادەم تە ژبەر خودێ شیپ وان نەکریە ئەوێن تو خواستی ژبەر کو نە پێگیرن ب دینی، پشت راست بە کو خودایێ مەزن دێ بوتە بەدەل ڤەکەت ب یا باشتر و چێتر، هەر وەکی خودێ سوز دای: (وَمَنْ يَتَّقِ اللَّهَ يَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً . وَيَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لا يَحْتَسِبُ ) الطلاق(2 ، 3 )

ئانکو:(وهه‌چییێ ژ خودێ بترست وكارى ب فه‌رمانا وى بكه‌ت، هه‌ر ته‌نگاڤییه‌كا هه‌بت خودێ دێ وى ژێ ده‌رێخت، و ژ ڕێكه‌كا ئه‌و چو هزرێ بۆ نه‌كه‌ت دێ ده‌رگه‌هێن ڕزقى بۆ وى ڤه‌كه‌ت)

و پێغەمبەر ( صلى الله عليه وسلم) دبێژیت:( إنك لن تدع شيئاً لله عز وجل إلا بدَّلك الله به ما هو خير لك منه ) رواه الإمام أحمد ، وصححه الألباني في " حجاب المرأة المسلمة " ( 47 ) .

ئانکو: تو چ تشتا ژبەر خودێ ناهێلی ئیلا دێ خودێ باشتر و چێتر بوتە بەدەل ڤەکەت.

ڤێجا لسەر تە پێتڤیە خو نیزیکی خودێ بکەی و دعابکەی، و دل تەنگ نەبی و بزانی کو رەحما خودێ ژ هەمی تشتا نیزیکترە.

والله أعلم.

بابەت: باوەری ب قەزا و قەدەرێ

ژێدەر: سایتێ وەڵامەکان

https://walamakan.com/2228