بەرسڤ:

زانا یێن ب خیلاف چووین ل سەر سێ بوچوونا د بابەتێ کەتنا دەستنڤێژێ ب دەستکرنا ئافرەتێ

بوچوونا ئێکێ:

 ئەوە کو دەستکرنا ئافرەتێ دەستنڤێژێ د ئێخیت د هەمی حالەتان دا ، چ دەستکرن ب دلچوون(شهوة) بیت یان نە ، چ ئەو دەستکرنە ب مەرەما شەهوەتێ بیت یان ب شاشی رویدابیت یان ب رێککەڤتن .

ئەڤە مەزهەبێ ئیمام شافعی یە خودێ دلوڤانیێ پێ ببەت

بەلگێ خو دکەت گوتنا خودایێ مەزن( أَوْ لاَمَسْتُمُ النِّسَاء ) النساء/43

و بنیات د رامانا (لمس) دا دەستکرنا ب دەستی یە.

د هندەك فەرمۆدەیان دا یێ هاتی کو پەیڤا (اللمس) ب مەرەما دەستکرنا دەستی دهێت ، وەکی گوتنا پێغەمبەری ﷺ بو موعازی خودێ ژێ رازی بیت :دبيت تە ماچیکرن کربیت یان دەستکرن

.( لڤێرێ دەمی موعاز هاتی دەڤ پێغەمبەری ﷺ دا بۆ دیار کەت فاحیشە یا کری پێغەمبەریﷺ گوتێ دبیت تە ماچیکرن کربیت ئانکو دبیت تە ئافرەت ماچیکربیت یان تە دەستکرن کربیت ئانکو دبیت تە دەستێخو کربیتێ ...و هەتا دوماهیێ)

رواه أحمد في المسند (2130)

و گوتنا پێغەمبەریﷺ : ( وَالْيَدُ زِنَاهَا اللَّمْسُ )

ئانکو:( زینایا دەستان دەستکرنە) 

رواه أحمد (8392) وصححه الألباني في السلسلة الصحيحة (8204) 

بەلێ ئەڤ فەرمۆدە وێ دگەهینن کو (مس و لمس) دهێتە گوتن بو مەرەمەکێ ژ بلی چوونا نڤینا ژنێ(جماعێ)، و چ خیلاف د ڤێ چەندێ دا نینە.

بەلێ نەوەکهەڤیی(خیلاف) یا ل سەر (مولامەسا) د ئایەتێ دا هاتی، کا مەرەم پێ چوونا نڤینا ژنێ یە یان غەیری وێ؟ و ئەڤ فەرمۆدە چ تشتێ ل سەر ڤێ مەسەلێ ناگەهینن

ئەڤ بوچوونە لاوازترین بوچوونە د ڤێ مەسەلێ دا،

شێخێ ئیسلامێ خودێ دلوڤانیێ پێ ببەت دالاختيارات (ص18) دا دبێژیت: ئەگەر نە ب شەهوەت دەستکرە ئافرەتێ ئەڤە یاهاتیە بەر نیاسین کو شریعەتی واجب نەکریە ژبەر وێ چەندێ دەستنڤێژێ بهێتە گرتن و خو موستەتەب ژی نەکریە دەستنڤێژ ژبەر بهێتە گرتن.

بوچوونا دووێ 

دەستکرنا ئافرەتێ ئێکجار دەستنڤێژێ نائێخیت چ ب شەهوەت بیت یان بێ شەهوەت، ئەڤە مەزهەبێ ئیمام ابی حنیفة ی یە خودێ دلوڤانیێ پێ ببەت

 کومەکا بەلگەیان د بنە بەلگە ل سەر ڤێ بوچوونێ ژوان:

1_د بنیات دا دەستنڤێژ دمینیت و ناکەڤیت هەتا کو بەلگەیەکێ دروست بهێت وێ چەندی بگەهینیت کو ئەڤ تشتە دەستنڤێژێ د ئێخیت، بەلگێ هوسا ژی نینە، و (لمس) یا د ئایەتێدا هاتی مەرەم پێ چوونا نڤینا ژنێ یە، نەکو لەمسا ب گشتیە.

2- عن عائشة رضي الله عنها قالت : ( كُنْتُ أَنَامُ بَيْنَ يَدَيْ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَرِجْلَايَ فِي قِبْلَتِهِ فَإِذَا سَجَدَ غَمَزَنِي فَقَبَضْتُ رِجْلَيَّ فَإِذَا قَامَ بَسَطْتُهُمَا ) رواه البخاري (382) وفي رواية للنسائي (166) بإسناد صحيح : (حَتَّى إِذَا أَرَادَ أَنْ يُوتِرَ مَسَّنِي بِرِجْلِهِ ) صححه الألباني في سنن النسائي .

دەیکا موسلمانا عایشا خودێ ژێ رازی بیت گوت:(ئەز لپێشیا پێغەمبەری ﷺ دنڤستم و پێت من ل بەر قیبلا وی بوون ئەگەر چووبا سوجدێ دا هێدی پیێ من گڤێشیت ئەزا پێت خو ڕاکەم ل دەمێ ڕابیبا ئەز دا دریژکەم)

و د ڕیوایەتا نەسائی دا ا هاتی (166) ب سەنەدەکا دروست عائیشا دبێژیت: ( دەمێ ڤیابا ویترێ بکەت دا ب پیێ خو ل من دەت) صححه الألباني في سنن النسائي .

(ئەڤ چەندە ژبەر تەنگییا مالا وان و نەبوونا چرایێ بوو، ئەڤ فەرمۆدە بومە دیار دکەت دەستنڤێژ ب دەستکرنا ئافرەتێ ناکەڤێت چونکی لڤێرێ پێغەمبەری ﷺ ئاماژە ل تاریێ ددا عایشای خودێ ژێ رازی بیت و نەهاتیە کا ناڤبڕەك دناڤبەرا پیێ پێغەمبەری ﷺ و عائیشایێ داهەبو یان نە )

3- وعنها رضي الله عنها قالت : ( فَقَدْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ لَيْلَةً مِنْ الْفِرَاشِ فَالْتَمَسْتُهُ فَوَقَعَتْ يَدِي عَلَى بَطْنِ قَدَمَيْهِ وَهُوَ فِي الْمَسْجِدِ وَهُمَا مَنْصُوبَتَانِ وَهُوَ يَقُولُ : اللَّهُمَّ أَعُوذُ بِرِضَاكَ مِنْ سَخَطِكَ ، وَبِمُعَافَاتِكَ مِنْ عُقُوبَتِكَ ) رواه مسلم (486) ، وفي رواية للبيهقي بإسناد صحيح : ( فَجَعَلْتُ أَطْلُبُهُ بِيَدِي فَوَقَعَتْ يَدِي عَلَى قَدَمَيْهِ وَهُمَا مَنْصُوبَتَانِ وَهُوَ سَاجِدٌ ..) وهي عند النسائي أيضاً (169) .

هەر ژ عایشایێ خودێ ژیێ رازی بیت دبێژیت( شەڤەکێ من پێغەمبەرﷺ ل سەر جهێ وی نەدیت، من لێگەریا دەستێ من کەفتە سەر بنێ پێت وی و پێت وی د چکلاندی بون و ئەو د سوجدێ دا بو دوعا دکرن دگوت اللَّهُمَّ أَعُوذُ بِرِضَاكَ مِنْ سَخَطِكَ ، وَبِمُعَافَاتِكَ مِنْ عُقُوبَتِكَ" رواه مسلم (486).

و د ریوایەتا بەیهەقیدا ب ئیسنادەکا دروست : (من ب دەستێ خو لێ دگەریا دەستێ من کەفتە سەر بنێ پێت وی و ئەو د چکلاندی بون و ئەو د سوجدێ دا بو) وهي عند النسائي أيضاً (169)

یا دیار دڤان فەرمۆدان دا بێ گومان پێغەمبەری ﷺ یێ دەستکریە عایشایێ خودێ ژێ رازی بیت و وی نڤێژ دکر، ڤێچا ئەگەر دەستکرنا ئافرەتێ دەستنڤێژ ئێخستبا دا دەستنڤێژا پێغەمبەری ﷺ و نڤێژا وی بەتاڵ کەت.

ئیمام شافعی دبەرسڤا ڤان فەرمۆدەیان دا بەرسڤەکا لاواز ددەت دبێژیت :

دبیت تشتەك دناڤبەرا وێ دەستکرنێ دا هەبیت.

ئیمام شەوکانی خودێ دلوڤانیێ پێ ببەت دبێژیت:

تەکەلوف و زەمەتی یا د ئەڤێ ڕامانێ دا و هەڤدژی یا ڕامانا وێ یا ئاشکرایە.

4- وعنها رضي الله عنها ( أن النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَبَّلَ امْرَأَةً مِنْ نِسَائِهِ ثُمَّ خَرَجَ إِلَى الصَّلَاةِ وَلَمْ يَتَوَضَّأْ ) رواه أبو داود (179) وصححه ابن جرير وابن عبد البر والزيلعي ، والألباني في صحيح أبي داود .

هەر ژ عایشایێ خودێ ژێ رازی بیت دهێتە ڤەگوهاستن دبێژیت :کو پێغەمبەری ﷺ هەڤژینەکا خو ماچیکر پاشی دەرکەڤت بۆ کرنا نڤێژێ و دەستنڤێژ نەگرت)

رواه أبو داود (179) وصححه ابن جرير وابن عبد البر والزيلعي ، والألباني في صحيح أبي داود

و گەلەك ڤێ فەرمۆدێ لاواز دکەن وەك: 

سفيان الثوري و يحيى بن سعيد القطان ، وأحمد بن حنبل والدارقطني والبيهقي والنووي

ئەگەر ئەڤ فەرمۆدە دروست بوو بەلگەیەکا گەلەك یا دیار و ئاشکەرایە ل سەر ڤێ بوچوونێ،و ئەگەر نە دروست بو فەرمودەیێن دروستێن ژبەری نوکە مە گوتین بومە ڤێ چەندێ دیار دکەن، دگەل دەستگرتنێ ب بنیاتی ڤە کو دەستنڤێژ دروستە ،و ج بەلگە نینن دیار بکن دەستکرنا ئافرەتێ دەستنڤێژێ د ئێخیت.

بووچونا سیێ: جوداهی هەیە:

ئەگەر دەستکرن ب شەهوەت بیت دەستنڤێژ دێ کەڤیت، و ئەگەر بێ شەهوەت بیت دەستنڤێژ ناکەڤیت ئەڤە مەزهەبی مالکی و حەنبەلی یا نە، ئەڤان پێکول کرن کومکرنێ بکەن دناڤبەرا دەقان دا،

ئایەتا ( أَوْ لاَمَسْتُمُ النِّسَاء ) دبیتە بەلگەیە ل سەر کەڤتنا دەستنڤێژێ ل دەڤ وان،

و ئەوان فەرمودا یێن دبنە بەڵگە لسەر نەکەفتنا دەستنڤێژێ.

و ئەڤ رێکە دروستە ئەگەر ئایەت بەلگەبیت ل سەر کەڤتنا دەستنڤێژێ ب هەر دەستکرنەکێ ‌-هەروەکی ئەو بو وێ بوچونێ دچن- بەلێ یا دروست د ئایەتێدا ئەوە کو مەرەم پێ چوونا نڤینێ یە، عبداللە بن عباس‌ خودێ ژێ رازی بیت بڤی شێوازی تەفسیر دکەت ،و ابن جریر ژی ئەڤ بوچوونە یێ ژێگرتی، و تەفسیرا وی خودێ ژێ رازی بیت پێشئێخستیترە ژ تەفسیرا غەیری وی ژبەر دوعایا پێغەمبەری ﷺ بۆ وی کری :( اللهم فقّهه في الدين وعلمّه التأويل ) رواه أحمد وأصله في البخاري ، وصححه الألباني في تحقيق الطحاوية

ئانکو: یاخودێ تو وی د دینی دا شارازا بکەی و تەفسیرێ نیشا وی بدەی.

 وانظر : "محاسن التأويل" للقاسمي (5/172) . 

و د قورئانا پیروز دا دەربرین ژ چوونا نڤینێ ب پەیڤا (مس) د چەندین ئایەتاندا هاتییە ژ وان :

خودێ دبێژیت : ( لاَّ جُنَاحَ عَلَيْكُمْ إِن طَلَّقْتُمُ النِّسَاء مَا لَمْ تَمَسُّوهُنُّ أَوْ تَفْرِضُواْ لَهُنَّ فَرِيضَةً ) البقرة/236 .

و خودێ دبیژیت : ( وَإِن طَلَّقْتُمُوهُنَّ مِن قَبْلِ أَن تَمَسُّوهُنَّ وَقَدْ فَرَضْتُمْ لَهُنَّ فَرِيضَةً فَنِصْفُ مَا فَرَضْتُمْ ) البقرة/237 .

و خودێ دبێژیت : ( يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا نَكَحْتُمُ الْمُؤْمِنَاتِ ثُمَّ طَلَّقْتُمُوهُنَّ مِن قَبْلِ أَن تَمَسُّوهُنَّ فَمَا لَكُمْ عَلَيْهِنَّ مِنْ عِدَّةٍ تَعْتَدُّونَهَا فَمَتِّعُوهُنَّ وَسَرِّحُوهُنَّ سَرَاحًا جَمِيلًا ) الأحزاب/49 

و ل دەمێ هزرکرنێ د ئایەتێدا ئایەت بو مە وێ دگەهینیت کو مەرەم ب (لمس) چوونا نڤینێ یە، ودیارکرنا ڤێ چەندێ:

خودایێ مەزن دبێژیت:( يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ إِذَا قُمْتُمْ إِلَى الصَّلاةِ فاغْسِلُواْ وُجُوهَكُمْ وَأَيْدِيَكُمْ إِلَى الْمَرَافِقِ وَامْسَحُواْ بِرُؤُوسِكُمْ وَأَرْجُلَكُمْ إِلَى الْكَعْبَينِ ) المائدة/6 ئەڤ پاقژی یە ب گرتنا دەستنڤێژێ یە، پاشێ خودای مەزن دبێژیت: ( وَإِن كُنتُم مَّرْضَى أَوْ عَلَى سَفَرٍ أَوْ جَاء أَحَدٌ مِّنكُم مِّن الْغَآئِطِ أَوْ لاَمَسْتُمُ النِّسَاء فَلَمْ تَجِدُواْ مَاء فَتَيَمَّمُواْ صَعِيدًا طَيِّبًا) گوتنا : ( فَتَيَمَّمُواْ ) ئەڤە پێکگهورە ، و گوتنا :(أَوْ جَاء أَحَدٌ مِّنكُم مِّن الْغَآئِطِ ) ئەڤە دیارکرنا ئەگەرێ گرتنا دەستنڤێژێ یە ، و گوتنا: ( أَوْ لاَمَسْتُمُ النِّسَاء ) ئەڤە دیارکرنا ئەگەرێ سەر شیشتنێ یە.

ئەگەر مە (لمس) یا د ئایەتێدا هاتی کرە ڕامانا دەستکرنێ ، ئانکو ئایەتێ دوو ئەگەر دیار کرن بو دەستنڤێژی، و چ ئەگەر نەگوتن بو سەر شویشتنێ، هەر چەندە خودێ گوت:( وَإِن كُنتُمْ جُنُبًا فَاطَّهَّرُواْ ) و ئەڤە بەروڤاژی رەوانبێژییا قورئانی یە.

ل سەر ڤێ چەندێ ، ئایەت وێ دگەهینێت کو مەرەم ژ گوتنا خودایێ مەزن :( أَوْ لاَمَسْتُمُ النِّسَاء )ئانکو:ئەگەر هوین چوونە نڤینا ژنێ، دە وێ ڕامانێ بگەهینیت کو خودایێ مەزن هەردو ئەگەر بەحس کرن بو پەقژیێ.

انتهى من الشرح الممتع " (1/240) .

وانظر : "بدائع الصنائع" (1/132) "الفقه المالكي" (1/89) "المجموع" (2/21) .

یا دروست تر (ارجح) دڤان بوچوونا دا بوچوونا دووێ یە، کو دەستکرنا ئافرەتێ دەستنڤێژێ نا ئێخیت چ ب شەهوەت بیت یان بێ شەهوەت بیت

و ئەڤە بوچوونا شێخێ ئیسلامێ ابن تیمیة یە (12/222) و یا شێخ ابن باز(10/134) و شێخ ابن عثیمین(1/286) و زانایێن اللجنة الدائمة (5/266).

وەرگێران ب زێدەکرنڤە

سایتێ مزگەفت