به رسڤ :

چەند ئاموژگارییەک بو کەسێ نەخوش (نساخ) 

ئێک: خو دویر بێخە ژ گوتنا پەیڤا (ئەگەر)چونکی دەرگەهـ و کارێ شەیتانێ ڤەدکەت،چونکی ئەگەر ب ئەگەرەک ژ ئەگەران تو نەخوش (نساخ) بۆی نە بێژە:ئەگەر من هو کربا دا هوولێ هێت ،یان ئەگەر من وەنەکربا وەلێ نە دهاتم ئەڤە د ڕاستیێ دا هیجەت گرتنە ل قەدەرا خۆدێ.

دوو: چ تێدا نینە ئەگەر تۆ دەرمانێ نەخوشیا خو بکەی و بزاڤا چارەسەرکرنا خو بکەی و لدیف ئەگەرێن شیفایێ بگەری و پزیشکێن ژێهاتی پەیداکەی ئەڤەژی ژبەر فەرموودا : (تَدَاوَوْا عِبَادَ اللَّهِ، فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَى لَمْ يَضَعْ دَاءً إِلَّا وَضَعَ لَهُ دَوَاءً)(1) 

ئانکو: بەندەیێن خودێ دەرمانێ نەخوشیێن خو بکەن چونکی خودایێ مەزن چ نەخوشیەک نەدانایە ئیلا چارەسەرییەک ژی یا بو دانای.

 بەلێ پا هشیاری ڤان هەردوو حالەتان بن :

(أ) بزانە کو دەرمان و نوژدار بتنێ ئەگەرن بو شیفایێ و ئەوێ شیفایێ ددەت یێ راستەقینە بتنێ خودایێ مەزنەو چجار دلێ خو بتمامێ نە گرێدەی ب چ پزیشکا ڤە و پشت بەستنێ هەمیێ نە دە وان

(ب) ناچێبیت دەرمان و چارەسەریێ ب تشتێ حەرام بکەی ژبەر فەرموودا : (تَدَاوَوْا، وَلَا تَتَدَاووا بِحَرَامٍ) (2) ئانکو: دەرمان و چارەسەرییا خو ب تشتێ حەرام نەکەن.

سێ : ژ مرنێ ب ترسە ، چونكی نساخی تە ل مرنێ نێزیک ناکەت کا چەوا لەش ساخی تە ژمرنێ دویر ناکەت.   

كَمْ مِن صحيحٍ ماتَ مِن غيرِ عِلَّةٍ  * * * وكَمْ مِن عَليلٍ عَاشَ حِينَاً مِن الدَهرِ

وكَمْ مِن فَتَى يُمسي ويُصبح آمنـا * * * وقَد نُسِجَتْ أكفَانُهُ وهُو لا يَـدْرِيْ

چوار : خوزییا ب مرنێ نە خازی و دوعایا ل خو نەکەی دەمێ تو گەلەک د ئێشی و نەخوشی ونساخی تە نەئارام دکەن.  

ژ ئەنەسی رازی بونا خودێ لێ بیت دبێژیت: پێغەمبەریﷺ گووتی: 

(لَا يَتَمَنَّيَنَّ أَحَدُكُمُ الْمَوْتَ لِضُرٍّ نَزَلَ بِهِ، فَإِنْ كَانَ لَا بُدَّ مُتَمَنِّيًا فَلْيَقُلْ: اللهُمَّ أَحْيِنِي مَا كَانَتِ الْحَيَاةُ خَيْرًا لِي، وَتَوَفَّنِي إِذَا كَانَتِ الْوَفَاةُ خَيْرًا لِي) (3)

ئانکو: کەس ژ هەوە خوزییا بو مرنێ نە خوازیت ژبەر وێ نەخوشیا کو تووشبویێ و ئەگەر هەر دڤێت تشتەکی بێژیت و یێ نەچارە بلا بێژیت :خودێ تو من بهێلە ساخ ئەگەڕ ژیان خێرتربیت بومن  و من ب مرینە ئەگەر مرن خێرتربیت بومن 

 شێخ عبدالرحمن سعدی – رەحمەتا خودێ لێبیت – دبێژیت: "ڤێ فەرموودێ نەهی تێدایە مروڤ خوزییا ب خوازیت بو مرنێ ب ئەگەرێ هندێ کو ئەو کەس تووشی نەخوشی یێ  یان هەژاریێ یان ترسێ یان کەفتنا دناف کارەساتادا و نەخوشیا،چونکی خوزی ڕاهیلان بو مرنێ چەندین خرابی  یێن هەین, 

ژوان : وەل بەندەی دکەت کو توڕەبونا خودێ بهێتە سەر و ئەو بخۆ ژی تووشی گەلەک سکاڵە کرنێ و گازندا دبیت ل دەمەکێ دا فەرمانا ب بهێن فرەهیێ لێ هاتیە کرن, و دل و دەروونی لاواز دکەت و دئێخیتە دناف بێ هیڤی بوونێ دا و هەروەسا مرن بەندەی دبڕیت ژ کریارێن قەنج و ئەنجامدانا عیبادەت و کرنا باشیا ". 

پێنج: دوعا و داخوازییا گەلەک ژ خودێ بکە چونکی هەر ئەوە یێ شیفایێ ددەت وەکی دبێژیت: {أَمَّنْ يُجِيبُ الْمُضطَرَّ إِذَا دَعَاهُ وَيَكْشِفُ السُّوءَ}[ [النمل:62]. ئانکو:ئەرێ پەرستنا وان ئەوێن دکەنە شریک بو خودێ باشتر و چێترە یان ژی پەرستنا وی خودای یێ بەرسڤا داخازییا کەسەکی ددەت کو تووشی بەڵا و نەخوشیێ بوویە و کارەساتا وی لسەر ڕادکەت.

چجار لەزێ دهیڤیا د بەرسڤدانا دواعایا خو دا نە کە , ژبەر فەرموودا: (يُسْتَجَابُ لِأَحَدِكُمْ مَا لَمْ يَعْجَلْ، يَقُولُ: دَعَوْتُ فَلَمْ يُسْتَجَبْ لِي) (4) ، ئانکو: دێ بەرسڤا هەوە هێتە دان هندی هووین لەزێ نەکەن و خودان دێ بێژیت: هەر دوعا دکەم و بەرسڤا من ناهێتە دان.

بەلکی دوعایا گەلەک دووبارە بکە و پشتراستبە کو دێ بەرسڤا تە هێتە دان.  

 و ڕوقییێن شەرعی بخوینە چونکی ئەگەرەکێ کارتێکەرن بو شیفایێ ب ئیزنا خودێ ژ وانا ژی: 

* خواندنا سورەت فاتیحە دگەل پفێ دا , و خواندنا ( قل أعوذ برب الناس, قل أعوذ برب الفلق, قل هو الله أحد ) سێ جار دگەل پفێ دا , ژبەر فەرموودا عائیشایێ د ڤی بواری دا د هەردوو کتێبێن صەحیحێن فەرموودادا هاتین. 

* مەسح كرن ب دەستێ ڕاستێ و گوتنا: (أَذْهِبِ البَاسَ رَبَّ النَّاسِ، اشْفِ وَأَنْتَ الشَّافِي، لاَ شِفَاءَ إِلَّا شِفَاؤُكَ، شِفَاءً لاَ يُغَادِرُ سَقَمًا) (5)

*  دانانا دەستی لسەر جهێ ئێشانێ و سێ جار بسم الله كرن و گوتنا :  ( وأَعُوذُ بِاللهِ وَقُدْرَتِهِ مِنْ شَرِّ مَا أَجِدُ وَأُحَاذِرُ) (6)

*  ئەو کەسێ ئەڤان دخوینت و تفێ دکەتت سەر تبلا و پاشی بدانتە سەر ئاخێ و بدانتە سەر جهێ ئێشانێ و بێژیت: (بِسْمِ اللَّهِ، تُرْبَةُ أَرْضِنَا، بِرِيقَةِ بَعْضِنَا، يُشْفَى سَقِيمُنَا، بِإِذْنِ رَبِّنَا)  (7)

شەش : بەردەوام گوتن استغفرالله و توبەکرن و زکرێ خودێ.

حەفت :  گومانا باش ب خودێ ببە, چونكی خودایێ مەزن زولمێ ل کەسێ ناکەت. 

هەشت:چاڤەرێ بە نەخوشییا تە نەمینت و بزانە کو ڤەکرنا دەرگەهێ خێرو خوشیا دگەل نەخوشیا دایە و خوشی وبەرفرەهی دگەل تەنگاڤیانە.

نەهـ : نەچیە دەف ساحر و سێربەندا و وان کەسێن بانگەشێ بو زانینا علمێ غەیبێ دکەن . 

 پێغەمبەرێ خودێ صلى الله علیه وسلم یاگووتی:(مَنْ أَتَى عَرَّافًا فَسَأَلَهُ عَنْ شَيْءٍ، لَمْ تُقْبَلْ لَهُ صَلَاةٌ أَرْبَعِينَ لَيْلَةً) (8). ئانکۆ: هەركەسەکێ بچیتە دەف سێربەندەکی و پسیارا تشتەکی ژێ بکەت چل شەڤا نڤێژ ژێ ناهێنە قەبوویل کرن.

 شێخ ابن بـــاز- رەحمەتا خودێ لێبێت- دبێژیت: " دروست نینە بو نساخی بچیتە دەف سێربەندا و ئەوێن بانگەشەیا زانینا علمێ غەیبێ دکەن دا کو بوبەحسی نساخیا وی بکەن کا چەوا دروست نینە کو باوەری یێ پێ بینت و وان ب درست بدانیت ژ وێ یا ئەو دبێژن چونکی ئەو ژدەف خو د ئاخفن " (9)

دەهـ :پێغەمبەریﷺ یا گووتی : (لَوْ كَانَتِ ادُّنْيَا تَعْدِلُ عِنْدَ اللهِ جَنَاحَ بَعُوضَةٍ مَا سَقَى كَافِرًا مِنْهَا شَرْبَةَ مَاءٍ)(10). ئانکو: ئەگەر دونیایێ هەمیێ لدەف خودێ هندی پەرێ مێشەکێ بهایێ خو هەبا وی نەدهێلا کافر فرەکا ئاڤێ ژێ ڤەخوون.

 پاشی وێ بزانە کو رزقێ تە یێ ددەستێ خودێ دا و بوتە یێ نڤێسی یە وەکی د فەرموودێ دا هاتی(إِنَّ الرِّزْقَ لَيَطْلُبُ الْعَبْدَ كَمَا يَطْلُبُهُ أَجَلُهُ) (11) ئانکو: رزق لدیف خودانێ خو دگەریت کا چەوا ئەجەلێ وی لدیف وی دگەڕیت.

 و پێغەمبەریریﷺ دبێژیت : (لَا تَسْتَبْطِئُوا الرِّزْقَ، فَإِنَّهُ لَنْ يَمُوتَ الْعَبْدُ حَتَّى يَبْلُغَهُ آخِرُ رِزْقٍ هُوَ لَهُ، فَأَجْمِلُوا فِي الطَّلَبِ) (12) ئانکو:  لەزێ د هاتنا رزقێ خو دا نەکەن چونکی کەس نامریت هەتا دوماهیک بەشێ رزقێ وی نەگەهیتێ لەوا ب جوانی لدیف رزقێ خو بگەڕن 

یازدە : سكاڵایا وی زاتی ئەوێ ب رەحم بو تە لدەف وی کەسی نەکە ئەوێ ب رەحم نەبیت بوتە چونكی پێغەمبەریﷺ یا گووتی: (قَالَ اللهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى: " إِذَا ابْتَلَيْتُ عَبْدِيَ الْمُؤْمِنَ فَلَمْ يَشْكُنِي إِلَى عُوَّادِهِ أَطْلَقْتُهُ مِنْ إِسَارِي، ثُمَّ أَبْدَلْتُهُ لَحْمًا خَيْرًا مِنْ لَحْمِهِ، وَدَمًا خَيْرًا مِنْ دَمِهِ، ثُمَّ يُسْتَأْنِفُ الْعَمَلَ) (13).

 ئانکو: خودایێ مەزن یا گووتی ئەگەر من بەندەیێ خو یێ باوەردار تووشی نەخوشی و نساخیەکێ کر و گازندە ژمن نەکرن لدەف وی ئەوێ سەراددەت دێ وی باورداری،پاشی و گوشت و خوینا لەشێ وی دێ گهورم بو گوشت خوینەکا باشتر بو وی و پاشی سەروشنی دێ دەست ب کارو کریارا کەت  

 بەلێ پا گوتنا نەخۆش سەبارەت ب نەخوشیا وی نەکو وەکی سکاڵاکرنێ بەلکی وەکی بەرسڤدانا پرسیارێ یان بەحس کرنێ بو پزیشکی یان بوکەسەکی کو چارەسەرییا وی بو بێژیت دروستە. 

 پێشەوا ابن القیم دبێژیت: " ئەگەر نەخوشی حەمد و سوپاسیا خودێ کر و پاشی بەحسی نساخیا خو کر ئەو ب گازندە حساب بو ناهێتە حساب کرن بەلێ پا ئەگەر وەکی توڕەیی و بێزاری بەحسی نەخوشیا خو بکەت ئەو گازندەیە و دروست نینە  " (14)

 پێشەوا ابن حجر دبێژیت: " ئەگەر نەخۆش بەحسی نەخۆشیا خو بکەت بو هەڤالێ خو یان نوژدارێ خو و بەحسی حالێ خو بکەت چ تێدا نینە ب ئێک دەنگیا زانایان" (15)

دوازدە : دەمێن خو بپارێزە و نەهێلە دەمێن تە بێ مفا بچن ب تشتێ ب مفا تژی بکە و خو پێ نێزیکی خودێ بکە و ژ حەرامکرییان دویر بکە. 

سێزدە : لەزێ بکە د نڤیسینا وەسیەتێ دا ئەگەر ماڤێ خەلکی لسەرتەیە یان مافێ تە ل دەف وانایە یان حەز بکەی وەسیەتێ ب تشتەکی بکەی ژ ماڵێ خو.

چواردە: گەردەنا خو ئازا بکە ژوان کەسێن کو مافێ وان لسەر تە هەی: پێغەمبەری ﷺ یا گووتی : (مَنْ كَانَتْ لَهُ مَظْلَمَةٌ لِأَخِيهِ مِنْ عِرْضِهِ أَوْ شَيْءٍ، فَلْيَتَحَلَّلْهُ مِنْهُ اليَوْمَ، قَبْلَ أَنْ لاَ يَكُونَ دِينَارٌ وَلاَ دِرْهَمٌ، إِنْ كَانَ لَهُ عَمَلٌ صَالِحٌ أُخِذَ مِنْهُ بِقَدْرِ مَظْلَمَتِهِ، وَإِنْ لَمْ تَكُنْ لَهُ حَسَنَاتٌ أُخِذَ مِنْ سَيِّئَاتِ صَاحِبِهِ فَحُمِلَ عَلَيْهِ) (16) .

ئانکو : هەر کەسەکی زورداری ل برایێ خو کری ل ماڵا وی یان نامویسا وی بلا ئەڤرو گەردەنا خو ب ویئازا بکەت بەری روژەک بهێت دینار و دەرهەم نەبیت بەلێ پا ئەگەر کریارەکا قەنج هەبیت دێ ژێ هێتە بڕین هندی وێ زوردارییا وی کی و ئەگەر باشی نەبن دێ ژ خرابیا وی کەڤنە سر ئەڤی و دێ کوم بن لسەر وی.

پازدە : ل دوماهیێ ئەگەر خودایێ مەزن ب منەتا خو شیفا بوتە دا و تۆباش بووی تو شوکرو سوپاسیا وی بکە و بزانە کو لەش ساخی ژ باشترین نیعمەتانە و ب مەزێخە بو عیبادەتکرنێ بو خودێ د باشیێ و گوهدریا خودێ دا . 

وآخر دعوانا أن الحمد لله رب العالمين

نڤێسینا :الشيخ:  إبراهيم بن عبد الله المزروعي

وەرگێڕانا : ستافێ ماڵپەڕێ وەڵامەکان

(1) سنن ابي داود برقم (3855)، وصححه الألباني في صحيح الجامع برقم (2930).

(2) المعجم الكبير للطبراني برقم (649)، وحسَّن سنده الألباني في الصحيحة برقم (1633).

(3) متفق عليه: رواه البخاري برقم (5671) ومسلم برقم (2680).

(4) متفق عليه: رواه البخاري برقم (6340) واللفظ له، ومسلم برقم (2735).

(5) متفق عليه: رواه البخاري برقم (5675)، واللفظ له، ومسلم برقم (2191).

(6) صحيح مسلم برقم (2202)، ومالك وأبو داود.

(7) متفق عليه: رواه البخاري برقم (5745) ومسلم برقم (2194).

(8) صحيح مسلم برقم (2230).

(9) مجموع الفتاوي (3/274)

(10) سنن الترمذي برقم (2320)، وصححه الألباني في صحيح الجامع برقم (5292).

(11) صحيح ابن حبان برقم (3238)، وحسنه الألباني في صحيح الجامع برقم (1630).

(12) صحيح ابن حبان برقم (3239)، وهو في صحيح الجامع برقم ( 7323).

(13) شعب الإيمان للبيهقي برقم (8801)، وهو في صحيح الجامع برقم (4301).

(14) عُدَّةُ الصابرين (ص107).

(15) فتح الباري (10/124).

(16) صحيح البخاري برقم (2449).

https://walamakan.com/3066