بەرسڤ/

سەرشویشتن هندەك جارا دبیتە واجب و هندەك جارا دبیتە سوننەت، زانایا ئەو حالەتە هەمی یێن دیار کرین و مروڤ دشێت ئاخفتنا زانایا بکەتە سێ جور:

جورێ ئێكێ: ئەو تشتێن سەر شویشتنێ واجب دکەن یێت زانا لسەر ئێكدەنگ:

١- دەركەتنا (مني) ئەگەر بێ جیماع ژی بیت، یا هاتی د

الموسوعة الفقهية (31/195) 

فقهاء د ئێکدەنگن كو دەركەتنا ئاڤا (مني) ژ واجبێت سەر شویشتنێ یە، النووي یا ڤەگوهاستی ئیجماع یا لسەر، چ جوداهی نینە ژن بیت یان زەلام دخەو بیت یان هشیار، ئەصل دڤێ مسەلێ دا فەرمودا ابی سعید الخدري یە رازیبونا خودێ لێ بیت دبێژیت: پێغەمبەری سلاڤ لێ بن دگوت: ( إنّما الماء من الماء )  رواه مسلم (343) 

رامانا وێ وەكی النووی دبێژیت: سەر شویشتن دڤێت ب ئاڤێ بیت، دەمێ هاتنە خارا ئاڤێ (مني)یێ 

٢- گەهشتنا ئەندامێ زەلامی و یێ ژنێ، ب بەرزەبونا سەرێ عەورەتێ زەڵامی خو ئەگەر چ ئاڤ ژی نەهێتە خار.

٣-٤- زڤڕوکا هەیڤانە (عادە) و چلك.

یا د (الموسوعة الفقهية (31/204) دا هاتی:

زانا د ئێكدەنگن كو عادە و چلك سەرشویشتنێ واجب دكەن.

ابن المنذر و ابن جرير الطبري و هندەكێت دی ئیجماع یا ڤەگوهاستی و دەلیلێ واجب بونا سەرشوشتنا ژ عادێ ئاخفتنا خودایێ مەزنە: (وَيَسْأَلُونَكَ عَنِ الْمَحِيضِ قُلْ هُوَ أَذًى فَاعْتَزِلُواْ النِّسَاء فِي الْمَحِيضِ وَلاَ تَقْرَبُوهُنَّ حَتَّىَ يَطْهُرْنَ فَإِذَا تَطَهَّرْنَ فَأْتُوهُنَّ مِنْ حَيْثُ أَمَرَكُمُ اللّهُ)(بقرة.٢٢٢)

ئانكو: (ئەو پسیارا بێنڤێژییا ژنێ ژتە دكەن، تو بێژە وان ئەو ئێشانەكا پیسە زیانێ د گەهینتە وی یێ خو نێزیك بكەت، ڤێجا هوین ل ڤی دەمی خو ژ چونا نڤینێ بدەنە پاش، حەتا ئەو ژڤان ب دوماهیك تێت، ڤێجا ئەگەر ب دوماهیك هات، و وان خو شویشت هوین ژی ژ وی جهی وەرنێ یێ خودێ ئەمر پێ ل وە كری)(بقرة.٢٢٢)

جورێ دووێ: ئەو حالەتێن تێدا سەرشویشتن واجب نەبیت ب ئێکدەنگی، بەلكو دبیتە سوننەت.

١- د هەر كومڤەبونە كا مروڤا دا: سەرشوشتن مستحبە: البغوي رحما خودێ لێبیت دبێژیت: ئەو كەسێ دڤێت دگەل هندەك مروڤا كوم ڤەبیت سەرشویشتن وخو پاقژ كرن و بهێن خوشکرن بو وی سوننەتە.

و ژ ڤێ چەندێ: سەر شویشتنا جەژنا. النووی د "المجموع" (2/233) دا دبێژیت: ب ئێکدەنگی سوننەتە بو هەر کەرکەسەکی جوداهی نینە زەڵام بیت یان ئافرەت بیت یان زاروك بیت چونکی بو جوانیێ یە و ژ وان هەمیا دگریت.

هەروەسا سەرشوشتنا نڤێژا روژ غەیرینێ و بارانێ، و بو ڕاوەستیانا ل عەرەفێ، و مشعر الحرام و رمی الجمار، ایام التشریق، هەروەسا ئەو كەسێ دگەل خەلكی كوم ڤەدبیت دعیبادەتاندا یان عەدەتاندا.

ئەڤان حالەتا هەمیادا سەرشویشتن سوننەتە.

٢- دەمێ گهورینا لەشی: المحاملي ژ فقیهێت شافعیە دبێژیت: سەرشویشتن واجبە لدەمێ هەر گهوڕینەكا د لەشیدا چێدبیت.

ژوان گهوڕینا ژی كەسێ دین و بێهوش بوی دەمی هشیار دبیت، پشتی حیجامێ، و پشتی دچیت د حەمامێ ڤه، د ڤان دەما دا سەرشویشتن مستحب دبیت، چنكو سەرشویشتن هەر تشتەكێ مایەب لەشی ڤە ڕادكەت، و دزڤڕینیتە سروشتێ وی. "المجموع" (2/234،235)

٣- دگەل هندەك پەرستنا: وەكی سەرشویشتنا دەمێ گرێدانا ئیحڕاما، پێغەمبەر سلاڤ لێ بن ( تَجَرَّدَ لإِهلالِهِ وَاغتَسَلَ )ئانكو: جلێن درویتی ژبەر خو کرن بو ئیحڕاما و سەرێ خو شویشت. رواه الترمذي (830)

زانا دبێژن سەرشویشتن مستحبە لدەمێ طەوافا سەرەدان و خاتر خاستنێ ژی، و شەڤا ب قەدر (لیلة القدر)، ابن عمر دەمێ د چو مەكەهێ سەرێ خو د شویشت، دبێژیت پێغەمبەری ئەڤ كارە دكر. بخاري (1478) و مسلم (1259) ڤەدگوهێزن.

جورێ سیێ: ئەو سەرشویشتنێن اختیلاف تێدا و دیارکرنا یا دروستتر:

١- سەر شویشتنا مری:

جمهورێ زانایا دبێژن سەرشویشتنا مری واجبە ژبەر گوتنا پێغەمبەری سلاڤ لێ بن (اغْسِلْنَهَا ثَلاثًا أَو خَمْسًا أَو أَكثَرَ مِن ذَلِكَ ) ئانكو:(سێ جارا یان پێنج جارا یان پتر بشون)

رواه البخاري (1253) ومسلم (939)

٢- سەر شویشتنا وی كەسی یێ مریەکی بشوت: 

زانا یێن تێدا ب خیلاف چوین ژبەر ئیختیلافا وان د حوکمدان لسەر وێ حەدیسا دڤی دەربارەی داهاتی

ابي هریرة رازیبونا خودێ لێ بیت دبێژیت: پێغەمبەری سلاڤ لێ بن گوت ( مَن غَسَّلَ مَيتًا فَلْيَغتَسِلْ )

ئانكو: (یێ مریەكی بشوت بلا سەرێ خو ژی بشوت ) رواه أحمد (2/454) وأبو داود (3161) والترمذي (993)

الشيخ ابن عثيمين رەحما خودێ لێبیت دبێژیت: ( مروڤ ب سوننەت دانیت ) ئەو ئاخفتنا ناڤنجی و یا نێزیكترە. الشرح الممتع" (1/411)٣- سەر شویشتنا روژا ئەینیێ:

النووی د  "المجموع" (2/232) : "دا بێژیت: ئەو سنەتە ل دەڤ جمهورێ زانایا، و هندەك ژ سەلەفا واجب دکەن.

و یا درست ئەوە یا شێخێ اسلامێ ابن تیمیەی هەلبژارتی  د "الفتاوى الكبرى" (5/307) : " سەرشویشتنا روژا ئەینییێ واجبە ل سەر وی كەسێ خوهـ دای یان بێهنەكا زیانێ ب گەهینتە غەیری خو.

٤- ئەگەر كافر موسلمان بو:

د الموسوعة الفقهية (31/205-206) دا یاهاتی:

مذهبێ مالكی و حنبەلی دبێژن: ئەگەر كافر موسلمان بو سەر شویشتن لسەر واجب د بیت، ژبەر کو ئەبو هوریرة رازیبونا خودێ لێ بیت دبێژیت: ثمامة بن أثال رازیبونا خودێ لێ بیت  موسلمان بو، پێغەمبەری سلاڤ لێ بن گوت هەرن فەرمانێ لێ بكەن سەرێ خو بشوت، هـەروەسا قيس بن عاصم موسلمان بو پێغەمبەری سلاڤ لێ بن فەرمان لێ كر كو سەرێ خو بشوت ب ئاڤێ وسیدرێ. و چونکی باراپتر ژ جارا بجەنابەتن ڤێجا یا نە جهێ حەقیقەتێ ژی بیت جهێ وێ دگریت وەکی نڤستنێ و گەهشتنا ئەندامێ نێری و مێی.

مەذهەبێ حنفی و مالكی دبێژن: ئەگەر كافر موسلمان بو و نەیێ ب جەنابەت بیت مستحبە ئەو سەرێ خو ب شوت.

چنكو گەلەك كەس موسلمان بون و پێغەمبەری سلاڤ لێبن فەرمانا سەرشویشتنێ لێنەكر،

بەلێ پا ئەگەر یێ کافر مسلمان بو و یێ ب جەنابەت بیت واجبە سەرێ خو بشوت، النووي دبێژیت: دەقێ شافعی یێ لسەرڤێ چەندێ و پترین خودانێن مەزهەبی ژی یێن لسەر ڤێ کوم بوین.

الشيخ ابن عثيمين رحما خودێ لێبیت دبێژیت: یاباشتر (ئحتیاط) سەرێ خو بشوت.

"الشرح الممتع" (1/397) 

والله ٲعلم

ژێدەر: 

https://islamqa.info/ar/answers/81949/متى-يجب-الغسل-ومتى-يستحب