الحمدلله.

ئنیەت ومەرەم د شەریعەتیدا د کار پێکرینە (گرنگن)

هەر کەسێ تشتەکێ ژبەر خودێ بهێلێت کۆ هزردکر حەڕامە، پاشی بۆ وی دیار بوو حەلالە، ئەو دێ خودان خێربیت ل سەر ئنیەتا خۆ ، وهەر کەسێ تشتەکی بکەت وهزردکەت حەڕامە پاش بۆ وی دیاربیت یێ حەلالە، ئەو دێ گۆنەهکار بیت ب وێ ئنیەتێ، چۆنکی ئنیەت ومەرەم د کارپێکرینە.

" ابن القيم" خودێ دلوڤانیێ پێ ببەت دبێژیت:

"هەکە ئێک دگەل ئێکا بیانی جۆت ببت، هزردکر هەڤژینا وییە یان جاریا وییە، ئەو بڤێ چەندێ گۆنەهکار نابیت، وبەلکی خودان خێربیت ب ئنیەتا خۆ.

 وهەکە د تاریاتیەکێدا دگەل ئێکێ جۆت ببت کۆ هزربکەت ئەڤە بیانیە، پاش بۆ دیاربیت هەڤژینا وییە یان جاریا وییە، دێ بڤێ چەندێ گۆنەهکار بیت، ژبەر مەرەم و ئنیەتا وی بۆ حەڕامی.

وهەکە خارنەکا حڕام خار، وهزردکر حەلالە: بڤێ چەندێ گۆنەهکار نابیت.

وهەکە خار وئەو یا حەلال ژی بیت، بەلێ هزردکر حەڕامە وبەڕەڤ چوو: دێ گۆنەهکار بت ب ئنیەتا خۆ.

وهەروەسا هەکە ئێکی بکوژیت کۆ هزردکر ئەڤە مۆسلمانەکێ پاراستیە(معصومە)، پاشی دیاربت ئەڤە کافرەکێ شەرخازە، دێ گۆنەهکار بیت ب ئنیەتا خۆ.

وهەکە تەقە ل نێچیرەکێ کر، و ل کەسەکێ پاراستی کەفت: گۆنەهکار نابیت.

وهەکە تەقە ل کەسەکێ پاراستی کر، وژێ دەرباز بوو و ل نێچیرەکێ کەفت: دێ گۆنەهکار بیت.

ژبەر هندێ شەرکەر وکۆشتی(قاتل و مقتول) ژ مۆسلمانا هەردوو د ئاگریدانە، چۆنکی ئنیەتا هەر ئێک ژوان ئەو بوو هەڤالێ خۆ بکوژیت.

ڤێجا ئنیەت ڕوحا کارییە، وکاکلک وبنیاتێ وێ یە، وئەو لدویڤ وێ دچیت، درست دبیت ب درست بوونا وێ ، وخراب دبیت ب خڕابوونا وێ.

وپێغەمبەری -صلى اللَّه عليه وسلم- دوو پەیڤ یێت گۆتین، بەسی مروڤینە و وبرینا ساخ دکەن، و گەنجینەیێت زانینێ دبن وان هەر دوو پەیڤادانە، وئەوژی گۆتنا وییە:(إنما الأعمال بالنيات، وإنما لكل امرئ ما نوى).

ئانکۆ : (هه‌ما كار ب ئنیه‌تانه وهه‌ما هه‌ر مرۆڤه‌كى ئه‌و ئنیه‌ت بۆ هه‌یه‌ یا وى كریه‌ دلێ خۆ).

د رستا ئێکێدا دیارکر: کۆ چ کار پەیدا نابن بئنیەتێ نەبیت، وژبەر هندێ چ کار نابن ب ئنیەتێ نەبیت.

پاشی د رستا دووێدا دیارکر: بکەری چ ژکاری بوو نینە ئەو تێ نەبیت یا کریە دلێ خۆ ، وئەڤە ڤەگرە بۆ پەرستنا و سەرەدەریێ وسویندێ ونەزرکرنێ وهەمی گرێبەست وکاراندا" إعلام الموقعين" (4/ 521).

و سیوطی خۆدێ دلوڤانیێ پێ ببەت دبێژیت:" یێ کارەکێ حەلال بکەت، وئەو ل وێ باوەرێ بت کۆ نە حلالە، هەر وەکی ئێک دگەل ژنەکێ جۆت ببت، وهزردکەت ئەو یا بیانیە، وئەو یێ زینایێ دکەت بۆ دیاربیت ئەڤە حەلالا وییە(هەڤژینا وییە)، یان ئێکێ بکۆژیت کۆ هزردکەت ئەو یێ پاراستیە، پاش بۆ دیار بیت ئەڤێ هەنێ ژهەژیە بهێتە کۆشتن، یان مالێ ئێکێ پویچ بکەت، پاش دیاربیت مالێ وییە: شێخ عزالدین دبیژیت: دێ ئەحکامێت فاسقی ل گەل ڤی هێنە بکارئینان ژبەر جورئەتا ل سەر خودایێ بلند، چۆنکی دادپەروەری یا بۆیە مەرج دا باوەریێ بدەستخۆڤە بینت ب ڕاستیا خۆ، وئەمانەتی بگەهینت، ولڤێرێ باوەری هاتە شکاندن، ژبەر جورئەتا وی ب كرنا وی تشتێ هزردکەت کۆ ژ گۆنەهێت مەزنە. 

گۆت: وهندی خرابیا ئاخرەتێ یە ناهێتە سزادان ب سزایا زناکەری و بکۆژی، ونە یا وی کەسێ مالێ حەڕام خاری، چۆنکی سزایێ ئاخرەتێ پتریا جارا یا دانایە ل سەر کرنا خڕابیێ، کا چاوا پتریا جارا پاداشت ژی یا دانایە ل سەر دانانا بەرژەوەندیێ.

گۆت: ویا بەرچاڤ ئەڤەیە: ئەو ناهێتە سزادان ب سزایێ وی یێ گۆنەها بچوویک کری، ژبەر جورئەتا وی وپێلێکرنا پیروزیێ، بەلکۆ سزایەکێ ناڤنجی دناڤبەرا یا بچوویک و مەزن دا.

 وبەروڤاژی ڤێ: یێ دگەل ئێکا بیانی جۆت ببیت وئەو هزردکەت حەلالا وییە: چ سزا ل سەر ڤێ ناهێنە دانان یێن کۆ ل سەر مروڤێ زناکەر دهێنە دانان، کارپێکرن ب ئنیەت ومەرەما وی" الأشباه والنظائر" ص10

وهەروەسا یێ تشتەکێ ژبەر خودێ بهێلیت کۆ هزردکەت حەڕامە: ئەو دێ خودان خێربیت ژبەر جێبەجێکرنا ڤێ فەرمانێ، وتڕسا وی ژخودێ، وهێلانا بۆ تشتێ حەڕام ژبەر خودێ.

وخودێ چێتر دزانیت