حۆکمێ شەرعی چییە ل سەر بازرگانیکرنا د گەل کۆمپانییا (بالینۆر) یا ئەمریکی کو نڤیسینگەها وێ یا سەرەکی یا (فلۆریدا) و یا هەڤ بەشە (شریکە) ل هەمی جیهانێ قەبوول دکەت، ئەرێ معامەلا وێ یا حەرامە یان حەلالە، ئەوژی یا هەی بڕی 50$ حەقێ بەشداریکرنێ دێ وەرگری، ژبلی وی پارێ کو پێدڤییە بۆ کاری بهیتە دان و دڤیت پارە ژ 1000$ کێمتر نەبیت، ڤێجا داخوازییا مە ئەوە هوین حۆکمێ شەرعی بۆ مە بەحس بکەن و وێ ژی بزانن کو کۆمپانییا ناڤهاتی ب ڕەنگەکێ بەردەوام دێ بیتە کەفیلێ پارەی ل دەمێ خوسارەتییێ دا.

بەرسڤ:

بسم الله الرحمن الرحیم

سوپاسی و مەدحە بۆ خودایێ مەزن بن و سلاڤ ل سەر روحا پێغەمبەرێ خودێ و ل سەر خێزان و کەسوکار و ئیماندار و هەڤال و دویکەفتیێن وی بن. كۆمپانییا (بالینۆر) دەربارەیی وێ ل سایتان پێزانین یێن ب دەست مە کەتین، کۆمپانییەکا ئابۆرییە و ل سالا (1995) ژ لایێ (دایڤید گاردند)یڤە یا هاتییە دامەزراندن، پاشی یا بوییە گرۆپەکێ جیهانی و شیانێن خۆ ل جیهانێ یین داینە کاری و ل ڤان دوماهییا ل کوردستانێ ژی یا دەست ب کارێن خۆ کری و هندەک ژ گەنجێن مە معاملە یا د گەل بازنێن ڤێ کۆمپانییێ کری، پاشی یا هەست پێ کری کو یا ڤالا نینە ژ حەرامییێ، لەوما یا داخواز ژ مە کری دیتن و بەرسڤێن خۆ بۆ وان دیار بکەین، ئەم ژی ئەڤ ڕۆهنکرنە و بەرسڤە یا دانای و دیار کری: ژ سەرڤە دیارە ئەڤ معاملە وەکی فایدێ هەڤ بەش (مضاربە) دهێتە پێش چاڤ کو د کتێبێن یا هاتییە پێناسە کرن ب (پەیمان و سۆزەکە د ناڤبەرا دو لایەناندا دهێتە گرێدان و دورست کرن، کو ئێک پارەکی بدەت و یێ دی بازرگانی و شولی پێ بکەت و ل سەر وی فایدەی ل دویف بڕیارا د ناڤبەرا وان دا دابەش 

بکەن. بەرێ خۆ بدە (فقه السنە) ب کوردی بەرگێ (3) لاپەڕ (457).

و بۆ مەرجێن فایدێ هەڤ بەش (مضاربە) ژ وان دڤێت ڕێژا فایدەی د ناڤبەرا عاملی و خودانێ پارەی یێ دەستنیشانکری بیت وەکی سێییەک نیڤ چارییەک.

یا هاتییە زانین کو مەبەست ژ دیارکرنا فایدەی ڕێژەیە نە کو بڕە ژمارە دیار کری بۆ هەر هەیڤەکێ، ڤێجا ل بەرانبەر ڤێ بەرئاوردێ یا کۆمپانییێ ل دووڤ ڤی تێگەهێ یا گەنجێن مە معاملە دگەل کری یێن کەتینە د چەند خەلەتییەکان دا، ژوانان: ئێک: ئەوا کۆمپانی ب ناڤێ (مضاربە) دکەت، د ڕاستی دا (مضاربە) نینە، چونکی وەکی گەنجێن برایێن مە گوتییە مە د دەمێ خوسارەتییێ دا کۆمپانی دێ بیتە کەفیلێ خوسارەتییێ، د دەمەکێ دا کومپانی دڤێ گرێبەستێ دا ب تنێ (عامل)ە، خوسارەتی ناکەڤیتە سەر و سەرەڕای هندی نیشانا پرسیارێ یە ژی و دبیتە زولم ژی ل سەر کۆمپانییێ، ڤێجا ئەگەر ئەڤە ڕاست بیت، چونکی هەم پێکول و کارێ وێ دێ ژ ناڤ چیت و هەم دێ خوسارەت ژی بیت، ئەڤە ژی یا حەرامە و پێچەوانەی گرێبەستا (مضاربە)یێ یە

دوو: د (مضاربە)دا فایدە ب بڕە ژمارا دیار کری جهگر نابیت، بۆ نموونە هەیڤانە 100 دولارا یان زێدەتر یان کێمتر، بەلکو ب ڕێژە و ژ فایدەی ژی ب تنێ دهێتە دیار کرن ل دویف فایدێ هەیڤانە و ل سەر ڕێژا دیار کری کو بڕی فایدەی ژی زێدە و کێم دکەت ل دویف ڕێژا دانای کو فایدێ هەیڤانە جهگر کرن دبیتە زولم ل لایەکی، چونکی کەس نزانیت فایدێ هەیڤانە دێ چەند بەر ب وی کەڤیت.

سێ: و د ئەسل دا د شریکایەتییێ و (مضاربە)دا کو دڤێت د گەل موسلمانان بهێتە کرن، هەر چەندە د گەل یێ نە موسلمان ژی دورستە، بەس دڤێت یێ موسلمان سەرپەرشتییێ بکەت، چونکی ژبلی وان کەس حەلال و حەرامی ل بەرچاڤ ناوەرگریت، وەکی (أبو بكر الخلال) د كتێبا (أحكام أهل الملل)دا دبێژیت: (استقرت الروايات عن أبي عبدالله (الامام أحمد رحمه الله) بكراهة مشاركة أو مضاربة المسلم اليهودي والنصراني إلا أن يكون هو يلي...) لاپەڕ (109).

ئانکو: هەمی ڕیوایەت ژ ئیمامێ ئەحمەد د جهگرن ل سەر کەراهییەتا شەریکاتی و (مضاربە)ا گەل کافر و جۆهییان، ئیللا ئەگەر موسلمان ب خۆ سەرپەرشتییا کاری بکەت. و (الخلال) ڕیوایەتەکا دی دا ژ ئیمامێ ئەحمەد ڤەدگوهێزیت و دبێژیت: کو هەمان ژێدەرە ل لاپەڕە (106)دا یا هاتی: (سئل عن الرجل يشارك اليهودي و النصراني؟قال سيشاركهم ولكن يلي هو البيع و الشراء ذلك أنهم يأكلون الربا ويستحلون الأموال ثم قال أبو عبدالله بأنهم قالوا [ليس علينا في الأمّيين سبيل] آل عمران 75).

ئانکو: پرسیار ژێ هاتە کرن ل دەربارەیی کەسەکی کو شریکاتییا کافر و جۆهییان بکەت دورستە؟ وی گۆت دورستە ، بەس ئەو ب خۆ سەرپەرشتییا کڕین و فرۆتنێ بکەت، چونکی ئەو ڕیبایێ دخون و مالێ خەلکی ب ملکێ خۆ و ب حەلال ددانن، پاشی ئیمامێ ئەحمەد گۆتی: چونکی ئەوان یا گۆتی وەکی د قورئانێدا هاتی (یێ هەیە ئەگەر تو دینارەکێ ل دەڤ وان وەک ئەمانەت بدانی، بۆ تە نازڤڕینیتەڤە، ئەو وێ چەندێ دکەن، چونکی دبێژن ل بەرانبەر موسلمانان حساب ل سەر مە نینە ئەگەر حیلا لێ بکەین و مالێ وان بخوین).

پێشەوا (بدر الدین العینى) د پەرتووکا (عمدة القاری شرح صحیح البخاری) بەرگێ (13) د لاپەڕ (82)دا دبێژیت: (وأما مشاركة الذمّي مع المسلم في غير المزارعة فعند مالك لا تجوز إلا أن يتصرف الذمي بحضرة المسلم أو يكون المسلم هو الذي يتولى البيع والشراء لان الذمي قد يتجر في الربا والخمر ونحو ذلك مما للا يحل للمسلم...)

ئانکو: ئەمما شریكاتییا ئەهلێ زیمێ کافر و و جۆهییان د وەلاتێ ئیسلامێ دا د گەل موسلمانان ژبلی چاندنێ (مزارعة) ل دەڤ ئیمامێ مالک دروست نینە، ئیللا ئەگەر ئەو ب ئامادەبوونا موسلمانی معاملێ بکەت یان موسلمان ب خۆ ڕابیت ب کڕین و فرۆتنێ، چونکی دبیت ئەهلێ زیمێ بازرگانییێ ب ڕیبایێ و عەرەقێ بکەت یان ژی تشتەک بیت د شەریعەتی دا دورست نە بیت.

چار: ئەو بوارێن کو ئەڤ کۆمپانییە تێدا کار دکەت، خالەکا گەهوەرییە بۆ دورستی و نەدورستییا هەڤ بەشییا د گەل، چونکی وەکی گەهەشتییە مە ئەڤ کۆمپانییە د بوارێ بیمێ (تأمین الحیاة) و گوهۆڕینا پارەی دا کار دکەت و ئەو ڕادبن بزڤڕاندنا مالی و کاری ب مالی دکەن نە لدویف شەریعەتێ ئیسلامێ دچن و شارەزایی د فقهێ حەلا و حەرامی دا نینە و ب تایبەتی ژی د ڤی سەردەمی دا چەندین کەلوپەل و بوارێن جودا جودا یێ د بازرگانییێ دا دورست بووین، لەو 

بێگومان ژبەر ل بەرچاڤگرتنا ڤان خالان دێ کەڤنە د حەرامییێ دا، ئەڤە ژی ل سەر موسلمانی واجب دکەت ڤان کاران نەکەت. 

ژ لایێ بەڕێز مامۆستا (خليل أحمد)یڤە هاتییە بەرسڤدان. 

https://walamakan.com/281