بەرسڤ:

د ئیسلامێ دا بابەتێ کرین و فرۆتنێ، دو دیتن یێن بۆ هەین: ئێک: (التراحم) ڕەحم پێ برن. دوو: (التعاقد) گرێبەست.

درێژترین ئایەتا قورئانا پیرۆز، بەحسێ (گرێبەستا ب دەین) دکەت و درێژترین بابەت د فقهێ ئیسلامێ دا، ئەحکامێن گرێبەستا کڕین و فرۆتنێ (البیوع)یە!

قورئان و فەرموودە، بەرێ موسلمانان ددەنە باشترین کاران، بازرگانییا حەلال، کو گرێبەستا وێ ئەڤ خالە یێن د ناڤدا

• ڕازیبوونا هەردو لایان.

• دوور ژ ڕیبا و قومارێ و کڕین و فرۆتنا ب تشتێ بەرزە(مجهول). یان ب تشتێ حەرام...هتد ئەڤە ژی وێ دگەهینیت کو د ئەسلدا دکڕین و فرۆتنێ ب ڕێکا شەرعی، حەلالی و سەربەستییا بازاڕییە. رامان: *بێ بەلگە ناچێ بیت بێژین فلان کڕین و فرۆتن یا حەرامە!

* ب دەسهەلاتا سیاسی نەشێین بهایێن تشتان بدانین، بێی پاراستنا بکڕ و فرۆشیاری ژ ستەمێ! ئەڤ هەمی سەربەستی ل ملێ گرێبەستێ (التعاقد) مەیدانا کڕین و فرۆتنێ بۆ بازرگانان ناهێتە چۆل کرن، بەلێ ملێ (التراحم) دەستی دانیتە سەر کڕین و فرۆتنا موسلمانێ ڕاست و ب دەهان شێوازێن ڤێ ڕەحمێ د کاران دا دەردکەڤیت، وەکی د ڤێ نموونێدا:

۱- کڕین ژ کەسەکی کو بازاڕ نینە، ل جهێ کو سەدەقێ بدەیێ، بێ کو هەست پێ بکەت.

۲- کڕین ب بهایەکێ گرانتر ژ وی یێ فرۆشیار دبێژیت، بکڕ دزانیت، فرۆشیاری ئاگەهـ ژ بهایێ گرانییا کەلوپەلان نینە

۳- کڕین ژ کەسەکێ بیانی ب فسق! ب هێجەتا تێکەلکرنێ دا کو بشێت ئاخفتنەکا خێرێ بۆ بێژیت، ب نەڕاستەوخۆ!

٤- خۆدویرکرن ژ هەمی کڕین و فرۆتنان، کو ببیتە ئەگەرێ گرانییا کەلوپەلان یان هەبوونا شوبها و شەرەدەڤ و گۆتن بێژییان ل سەر حەلالی و حەرامییێ، وەکی کڕین و فرۆتنا ب شەبەکی و هەڕەمی....هتد.

٥- دوورکەتن ژ چەند قاتییا فایدەی، وەکی ۱٠٠٪ و۲٠٠٪...هتد.

٦- دوورکەتن ژ کێمکرنا مووچەیێ هەیڤانەیا کەسەکێ دی کو یێ نەچاری کارکرنێ بیت ب هەر بهایەکی ب دەهان نموونێن دی یێن هەین، کو بەری تۆ بەرێخۆدانەکێ بۆ حۆكمێ شەرعی یێ گرێبەستێ و مەرجێن وێ بکەی(التعاقد) ئەرێ شەرعییە یان ژی نە شەرعییە؟ - ل سەر وان بنەمایێن کو پێکڤە هاتینە بەحس کرن- موسلمانێ دورست بەرێخودانا ڕوویێ دی یێ کڕین و فرۆتنا بکەت کو (التراحم)ە، وەکی وێ نموونا هاتییە بەحس کرن.

ل دووماهییێ:

د کڕین و فرۆتنێ دا بلا ژ لایێ ئیسلامێ ڤە سەرکەڤین، کو ب تنێ بەرێخودانا مەرجێن شەرعییێن گرێبەستێ(التعاقد)، بۆ پلەیا ئیمان و ئێحسانێ، کو بەرێخودانا ژ لایێ (التراحم)ە. بەلێ حۆکمێ غشێ و فێلبازییان..هتد (أکرمکم الله) ئەڤە لدەف هەوە یا دیارە، یا ژ هەژی بەحسکرنێ 

نینە...

مامۆستا (سامی مصطفی حسن). [يَمْحَقُ اللَّهُ الرِّبَا وَيُرْبِي الصَّدَقَاتِ ۗ وَاللَّهُ لَا يُحِبُّ كُلَّ كَفَّارٍ أَثِيمٍ ][سورة البقرة 276].

* الرحلة الفكرية لعبدالوهاب المسيري ص٨١.