پسیار:بەری چەند سالان من ترۆمبێلا خۆ فرۆتە کەسەکی و کێموکاسییێن وێ من لێ ڤەشارت بوون، نوکە ئەز گەلەک یێ پەشێمانم چ بکەم هەتا کو ژ ڤێ تاوانێ 

ڕزگار ببم؟

بەرسڤا پرسیارێ ب کورتی:

یا پێدڤییە ل سەر وی کەسێ ب کارێ فرۆتنێ ڕادبیت هەر ل دەسپێکێ هەمی کێموکاسییێن تشتێ خۆ بێژیت ئەگەر بزانیت، نە یا دورستە بۆ موسلمانی کەلوپەلەکی بفرۆشیتە برایێ خۆ و کێموکاسییێن وێ نە بێژیتێ، ژبەر کو زانینا کێموکاسییێن کەلوپەلێن خۆ و ڤەشارتنا وان دبیتە فێلبازی، فێلبازی ژی ژ گونەهێن مەزنە. ئەو کەس ژی پێدڤییە تەوبە بکەت و بزڤڕیت بۆ لایێ خودێ، و ئەگەر د شیان دا بیت بگەهیتە بکڕی بلا داخوازا لێبۆرینێ ژێ بکەت و قەرەبوویا وان کێماسییان بۆ بکەت، ئەگەر داخواز کر وئەگەر نە شیا ژی بگەهیتێ بلا قەرەبوویا وان کێماسییان ب سەدەقە بدەت ل جهێ بکڕی بڤێ ڕێکێ گونەهـ ل سەر نامینیت.

بسم الله الرحمن الرحیم

مەدح و سوپاسی بۆ خودایێ مەزن بن و سلاڤ و سەلاوات ل سەر ڕوحا پێغەمبەرێ خودێ و ل سەر خێزان و کەسوکارێن وی ئیماندار و هەڤال و دویکەفتیێن وی بن.

ئێک: پێدڤییە ل سەر فرۆشیاری کێموکاسییێن کەلوپەلێن خۆ بێژیت ئەگەر بزانیت. (( الْمُسْلِمُ أَخُو الْمُسْلِمِ، وَلَا يَحِلُّ لِمُسْلِمٍ بَاعَ مِنْ أَخِيهِ بَيْعًا فِيهِ عَيْبٌ إِلَّا بَيَّنَهُ لَهُ )) . وصححه الألباني.

موسلمان برایی موسلمانییە، نە یا دورستە بۆ موسلمانی کەلوپەلەکی بفرۆشیتە برایێ خۆ یێ موسلمان و کێماسییەک تێدا بیت و نەبێژیت. ژبەر هندێ کێماسییا کەلوپەلان و ڤەشارتنا وان فێلبازییە و فێلبازی ژی ژ تاوانێن مەزنە، ژبەر وێ فەرموودا پێغەمبەرێ مە موحەممەدیﷺ: (( مَنْ غَشَّنَا فَلَيْسَ مِنَّا )). رواه مسلم: ١٠۱.

ئانکو: هەر کەسەکێ غشێ و حیلێ بکەت ژ مە نینە، هەر وەسان گۆتنا کێموکاسییێن کەلوپەلان د بازاڕیدا ئەگەرێ ب دەستڤەئینانا بەرەکەتییە هەر وەکی پێغەمبەرێ مە موحەممەدی ﷺ کەرەم کری: الْبَيِّعَانِ بِالْخِيَارِ مَا لَمْ يَتَفَرَّقَا فَإِنْ صَدَقَا وَبَيَّنَا بُورِكَ لَهُمَا فِي بَيْعِهِمَا ، وَإِنْ كَذَبَا وَكَتَمَا مُحِقَتْ بَرَكَةُ بَيْعِهِمَا )). رواه البخاري(2110)، ومسلم (1532) 

ئانکو: بکڕ و فرۆشیار بۆ وان دورستە پەشێمان ببن ئەگەر ژ ئێک و دوو جودا نە ببن، ئەگەر ئەو د ڕاستگۆ بن د کڕین و فرۆتنێ دا و کێموکاسییان ڕۆهن بکەن بۆ بەرانبەرێ خۆ، هۆسا خودێ دێ بەرەکەتێ ئێخیتە ناڤ ڕزقێ وان، بەروڤاژی ئەگەر کێماسی ڤەشارتن هۆسا بەرەکەت د کڕین و فرۆتنا واندا نامینت، هەروەسا بەس نینە فرۆشیار بێژیت: پشکنینان بۆ ترۆمبێلێ بکە، یان بلا پشکنین د ناڤبەرا مەدا ئێکلا بکەت، یان دێ فرۆشم ب مەرجەکی بێ کێماسی و خۆ بەری دکەتن ژ کێماسییا ئەڤ ئاخفتنە بەس نینن، مادەم ب کێموکاسییێن کەلوپەلێن خۆ دزانیت. بەلێ ئەگەر یێ ئاگەهدار نەبیت ل سەر کێموکاسییا ئەو هۆسا دورستە ب شەرتەکی بێ کێماسی بفرۆشیتێ، ئانکو ئەو بەرپرسیار نینە ئەگەر پشتی هینگێ 

کێماسییەک ژێ دەرکەت، ژبەر هندێ بکڕی ب چ شێوازەکێ مافێ زڤڕاندنا کەلوپەلان یان داخوازا قەرەبوویا کێماسییێ نامینیت. شێخێ ئیسلامێ ابن تيمية رحمه الله یا کەرەم کری: د بابەتێ فرۆتنا ب مەرجێ خۆ بەریئکرنا ژ هەمی کێموکاسییێن کەلوپەلان ئاخفتنا ڕاست و دورست یا فەتوا سەحابییان و ئەوا زانا ل سەر ئەڤەیە کو ئەگەر فرۆشیار کێموکاسییێن کەلوپەلێن خۆ نەزانیت و ئاگەهدار نەبیت، ل وی دەمی دورست نینە بکڕ بزڤڕینیتەڤە (ص۱۲٤) الاختیارات

و شێخ محمد بن صالح العثيمين ـ رحمه الله ـ یا کەرەم کری: ڕاستی و دورستی د ڤی بابەتێ ژێگرتی دا یا شێخێ ئیسلامێ ـ ابن تیمیة ـ یە کو پێکهاتییە ئەگەر فرۆشیار کێماسییەکێ بزانیت، هۆسا بکڕ دشێت ب زڤڕینیت، ڤێجا ئەگەر مەرج بەری گرێبەستێ بیت یان د گەل گرێبەستێ بیت یان پشتی گرێبەستێ بیت. ژبەر هندێ ئەو بۆچوونا شێخێ ئیسلامێ گۆتی یا ڕاست و دورستە،

و هەر ئەو بۆچوونا وەرگرتی ژسەحابییان خودێ ژێ ڕازی بیت و بۆچوونا کو کاروبارێن خەلکی پێ ڕێڤە دبەن، ژبەر کو ئەگەر فرۆشیار ب کێماسییان بزانیت و نە بێژیت، هوسا فێلبازییە و فێلا کری و بەروڤاژی ڤێ چەندێ ڕەفتارا کری، ئەڤە ژی بەروڤاژی هندێ کو نە یێ ئاگەهدارە ل سەر کێماسییێن کەلوپەلان، وەکی وی کەسێ ژ نوو ترۆمبێلەک کڕی و هێشتا کێماسییێن وی نزانیت، ئەڤجا دێ فرۆشیت ب وی مەرجێ خۆبەریئکرنێ ژ کێماسییان، ل ڤێرێ مەرج یێ دورستە. الشرح.الممتع"(۲٥۷ـ۲٥٦/۸).

دوو: ئەگەر ب کێماسییا وێ زانی و نە گۆت پێدڤییە ئەو کەس تەوبە بکەت و بزڤڕیت بۆ لایێ خودێ و ئەگەر د شیاندا بیت بگەهیتە بکڕی بلا داخوازا لێبۆرینێ ژێ بکەت و قەرەبوویا وان کێماسییان بۆ بکەت ئەگەر داخواز کر و ئەگەر نە شیا ژی بگەهیتێ بلا قەرەبوویا وان کێماسییان ب سەدەقە بدەت ل جهێ بکڕی ب ڤێ ڕێکی گونەهـ ل سەر نامینیت.

قەرەبووکرنا کێماسییان ژی بریتییە ژ جیاوازییا د ناڤبەرا بهایێ ترۆمبێلەکا دیارکری د گەل بهایێ ڕاستەقینە یێ ترۆمبێلێ کو ژ بهایێ وێ هاتییە وەرگرتن. شێخ ابن عثيمين ـ رحمه الله ـ یا ڕۆهن کری و دبێژیت:

قەرەبوویا کێماسییان مەبەستا وی ئەو پشکە یا کو د ناڤ بهایێ دورست و نە دورست دا دانای، ڤێجا نڤیسەر قەرەبوویا کێماسییێ ب پشکەکێ یا تەفسیر کری، ئانکو ئەو پشکا کو د ناڤبەرا بهایێ دورست و نە دورست دایە و یا گۆتی "القیمة" نە گۆتییە "الثمن" و جیاوازییا د ناڤبەرا وان هەردوویان دا یا پێکهاتی "القیمة" بهایێ کەلوپەلان ل دەف بەهرا پترییا خەلکی، بەلێ "الثمن" ئەو بهایە یێ کو گرێبەست ل سەر هاتییە گرێدان.

ئەفجا ئەگەر تشتەک کڕی ب بهایێ هەشت ب شەش، هوسا "القیمة" هەشتە و "الثمن"ـە ژی شەشە، ژبەر هندێ دبێژیت: پشکا د ناڤبەرا بهایێ دورست و یێ کێماسییێ دا، هوسا دێ بهای بۆ کەلوپەلا بێ کێماسی دانی، پاشی دێ بهای بۆ یێ ب کێماسی دانی، هوسا ئەو پشکا دناڤبەرا بهایێ دورست و بهایێ کێماسییێ دێ هێتە دەرئێخستن. دبێژنە ڤێ بهایێ قەرەبوویا کێماسییێ، هوسا دێ وەکی ئێک بن د بهای دا، لەوما دانانا بهای ل دەمێ گرێبەستێ دهێتە دانان نە کو پشتی زانینا کێماسییێ، چونکی دبیت بها بهێتە گوهۆڕین ل دەمێ گرێبەستێ و زانینا کێماسییێ."الشرح الممتع" (۸/۳۱۸).

ژبەر هندێ ئەگەر بهایێ دورست یێ ترۆمبێلێ (٦٠) وەرەقە بن و بهایێ وێ ب کێماسیڤە (٤۸) وەرەقە بن، هوسا جیاوازییا د ناڤبەرا واندا (۱۲) وەرەقەنە، ئەڤە ژی ئێک ل سەر پێنجا بهاییە، ژبەر هندێ ئێک لسەر پێنجا بهای دێ هێتە زڤڕاندن، ئەگەر ترۆمبێل ب (۷٥) وەرەقا هاتە فرۆتن، هۆسا بهایێ قەرەبوویا کێماسییێ (۱٥) وەرەقەنە.

https://walamakan.com/3495