بەرسڤ:

دەربارەیی ڕێگریکرنا فرۆتنا پشیکێ ئیمامێ (مسلم) (1569) ژ ( أَبِي الزُّبَيْر )ی فەرموودەکا ڤەگوهاستی و دبێژیت: دەربارەیی کرێ و پارێ (سە و پشیکان) من پرسیار ژ جابری کر، گۆتی: ل دەڤ پێغەمبەری ﷺ یا باش نەبوو.

وە أبو داود (3479) والترمذي (1279) والنسائي (4295)ب ڤێ لەفظێ یێ ڤەگوهاستی : ( نَهَى رَسُولُ اللَّهِ ﷺ عَنْ ثَمَنِ الْكَلْبِ وَالسِّنَّوْرِ ) . ئانکو: پێغەمبەری ﷺ ڕێگرییا ل پارێ سەی و پشیکان کری. 

بەلێ زانایان خیلافا ل سەر سەحیحییا ڤێ حەدیسێ یا هەی و دبێژن یا زەعیفە، ژ وانان (الترمذي والبغوي وابن المنذر وابن عبد البر ).

و هندەک ب سەحیح ددانن، ژ وانان: ( الإمام مسلم، والبيهقي، والنووي ).

و جمهورێ زانایان فرۆتنا پشیکێ ب دورست دبینن و ئەو فەرموودا بەری نوکە ب زەعیف یا دانای، یان ژی یا گۆتی باشتر ئەوە نەهێتە فرۆتن یان ژی بۆ پشیکەکێ یە کو یا ب زیان بیت یان ژی یا بێ خودان بیت. و ئەڤ فەرموودەیە یا کرییە بەلگە کو ئیمامی (مسلم) (2619) ژ ( أبي هُرَيْرَةَ )ی ڤەگوهستییە و دبێژیت: پێغەمبەرێ خودێ ﷺ دبێژیت: ( دَخَلَتْ امْرَأَةٌ النَّارَ مِنْ جَرَّاءِ هِرَّةٍ لَهَا ، أَوْ هِرٍّ ، رَبَطَتْهَا ؛ فَلَا هِيَ أَطْعَمَتْهَا ، وَلَا هِيَ أَرْسَلَتْهَا تُرَمْرِمُ مِنْ خَشَاشِ الْأَرْضِ حَتَّى مَاتَتْ هَزْلًا ).

ئانکو: ژنەک ژبەر پشیکەکێ چوو ئاگری، گرێدا بوو، نە وێ خوارن ددایێ و نە وێ دهێلا ئەو ب خۆ بۆ خۆ ل خوارنێ بگەڕیت، پشیک ژبەر برسێ و لاوازییێ مر. ڤێجا دبێژین: ئەسل د (لام)دا بۆ ملکدارییێ یە، ئانکو: ( هرة لهاـ پشیکەک هەبوو). و وەسان هزر دکەن هەر تشتەکێ خودان هەبیت و مفا ژێ بهێتە وەرگرتن، دورستە بهێتە فرۆتن. " كشاف القناع " (3/ 153).

 و ئیمامی الخرقي دبێژیت: دورستە پشیک بهێتە فروتن و ئەڤە بۆچوونا: (ابن عباس , والحسن , وابن سيرين , والحكم , وحماد , والثوري , ومالك , والشافعي , وإسحاق , وأصحاب الرأي)یە.

یا ژ ئیمامێ ئەحمەد هاتییە ڤەگێڕان کو ل دەڤ وی کڕین و فرۆتنا پشیکێ یا باش نەبوو. و ئەڤە ژ ( أبي هريرة , وطاوس , ومجاهد , وجابر بن زيد) یا هاتییە ڤەگێڕان. و أبو بكر ئەڤە یا هەلبژارتی، ژبەر وێ فەرموودەیا کو ئیمامێ مسلم ژ جابری ڤەگوهاستی، کو دەربارەیی پارێ پشیکێ، دبێژیت: ل دەڤ پێغەمبەر (صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ) یا باش نەبوو. و ئیمامێ الترمذي دەربارەیی ڤێ فەرموودێ دبێژیت: هذا حديث حسن , وفي إسناده اضطراب. 

و ئەو ژی یا د دەستێ مەدا کو مە بەحس لێ کری دەربارەیی ئەو تشتێن پێ نێچیر دهێتە کرن. ئانکو: دورستە فرۆشتنا وان؛ چونکی ڕێکا پێ هاتییە دان مفا ژێ بهێتە وەرگرتن و نێچیر پێ بهێتە کرن. و فەرموودە وەسا دهێتە شرۆڤەکرن کو مەرەم پشیکێن بێ خودانن یان ژی مفا تێدا نینە، ب بەلگێ وێ یا کو مە بەحس کری و هەروەسا بێگۆمان لەوما کرین و فرۆتن یا هاتییە دانان دا پێدڤییاتییێن ژیانێ پێ جیبەجێ ببن و ئەو مفا ژێ بهێنە وەرگرتن یێن کو هەین، دا کو هەر ئێک بگەهیتە وی مفای یێ د دەستێ کەسێ دی دا هەی، لەوما هەر تشتەکێ دورست بیت مفا ژێ بهێتە وەرگرتن، پێدڤییە دورست بیت بهێتە فرۆتن. "المغني" (4/ 175).

و ابن رجب رحمه الله، دبێژیت: سەبارەت فرۆتنا پشیکان، زانایان خیلافا ل سەر هەی، هندەکان ل دەڤ وان یا باش نەبوو و ئەڤە ژی ژ " أبي هريرة وجابر وعطاء وطاوس ومجاهد وجابر بن زيد والأوزاعي" هاتییە ڤەگێڕان و ژ ئیمام أحمد ی هاتییە ڤەگێڕان کو یا گۆتی: ئەو ئانکو: فرۆتنا پشیکان ساناهیترە ژ پیستێ حەیوانێن دڕندە و ئەڤە بۆچوونا (أبي بكر)ێ هەڤ مەزهەبێ مەیە. و هەر وەسا ابن عباس وعطاء یا ڤەگێڕای ژ الحسن وابن سيرين والحكم وهناد ڕێک یا ب فرۆتنا پشیکێ دای و ئەڤە بۆچوونا ( الثوري وأبي حنيفة رحمه الله تعالى ومالك والشافعي وأحمد في المشهور عنه ) . و ژ إسحاقی دوو ڕیوایەت هەنە و یێ ژ ( الحسن ) هاتینە کو فرۆتنا وان ل دەڤ وی یا باش نەبوو، بەلێ پا ڕێکا دای کو بۆ مفاوەرگرتنێ بهێتە کڕین. و بێگومان ئەڤ تشتە ژ وان تشتایە یێ بەلگێن سەحیح دەربارەیی ڕێگریکرنا وان نەها تینە. و ئیمامێ (أحمد) دبێژی: من نەزانییە دەربارەیی ڕێگریکرنا وان بەلگەکێ سەحیح هەبیت. و هەروەسا یا گۆتی: ئەو فەرموودین هاتین هەمی د ( مضطرب)ن و سەحیح نینن. و هندەک ژ زانایان یا گۆتی: ڕێگری ل وان دهێتە گرتن یێ مفا تێدا نە، وەکی پشیکێن دەشتێ و هندەکێن دی. و هندەک ژ زانایا گۆتی: ڕێگریکرن ژبەر هندێ یە پشیک یا کێم بهایە و فرۆتنا وێ پێچەوانەی مروئەت و زەلامینییێ یە، چونکی پشیک یا مشەیە و ب ساناهی دەست ب مرۆڤی دکەڤیت و ڕەزیلکرنا د دانا وێ دا و فرۆتنا وێ ڕەوشتەکێ نە جوانە ... لەوما ڕێگری یا ل پارێ وێ هاتییە کرن. "جامع العلوم والحكم" ص 418.

و الشيخ ابن عثيمين رحمه الله، دبێژیت: زانایان یا گۆتی: دورستە پشیک بهێتە فرۆتن، بەلێ پا د صحيح مسلم دا یا هاتی کو پێغەمبەری ﷺ ڕێگرییا کری ژ فرۆتنا پشیکان، لەوما خیلافا د ناڤبەرا زانایان چێ بووی. هندەک ب دورست دبینن و دبێژن: ڕێگری ل وان پشیکان دهێتە گرتن یێن مفایێ خۆ نە، چونکی زێدەگاڤییان دکەن و زیانێ دگەهینن، بەلێ پا ئەگەر پشیکەکا ڕاهێنانکری هەبیت و مفا ژێ هاتە دیتن، ئەو هۆسا ئەو بۆچوونا کو دورستە بهێتە فرۆتن بۆچوونەکا تەمامترە، چونکی مفایێ خۆ هەیە.

سەبارەت حۆکمێ گرتنا پشیکێ د مالدا چییە؟ شێخ صالح الفوزان دبێژیت: گرتن و هەلگرتنا پشیکێ د مال دا دورستە، چونکی پشیک ژ وان گیانەوەرایە یین د مالێ دا دهێن و دچن، وەکی پێغەمبەری ﷺ گۆتی، هەتا پێغەمبەری ﷺ ئەو ئامانێ شوونا دەڤێ پشیکێ وی دەستنڤێژا خۆ یا تێدا شۆشتی، چونکی گلیزێ دەڤێ پشیکێ یێ پاقژە و ئەو خوارن ژی دهێتە خوارن یا پشیکێ ژێ خواری، ئەکید ژی ئەڤە ب حۆکمێ وێ چەندێ کو پشیک تێکەلی مرۆڤان دبیت، خۆ مرۆڤی چەند پێ خۆش نەبیت ژی، بێگومان پشیک ژ دیوارێ مالێ دهێتە ژۆرڤە، لەوما گرتنا پشیکێ ل مال دورستە و چ تێدا نینە.

https://walamakan.com/1788