پرسیار:

هەڤژینێ من ل بەنقەکێ کاردکەت، ئەو بەنقە معاملێ ب ڕیبایێ دکەن و ئەو ل بوارێ زانیارییان کار دکەت، کارێ وی یێ سەرەکی پێکهاتییە ژ ڕێکخستنا بەرنامێن کۆمپیۆتەری ب ڕەنگەکێ دورست و کارکرن ب بەرنامێن نوی و هاریکارییا فەرمانبەرێن بەنقێ دکەت. و ئەز دزانم ئەو زێدەهییا بانق وەردگریت حەرامە و ئێکە ژ گونەهێن مەزنە، بەلێ من یا گوهـ ل گەلەک بۆچوونان بووی دەربارەیی کارکرن ل بەنقێ، ژ ئەوان یێن من گوهـ لێ بووی هندەک دبێژن: (ئەگەر کارێ تە یێ گرێدای نەبیت ب وێ زێدەهییا بەنق وەردگریت و بەنقە ژێدەرێ داهاتی هەبیت ژبلی (وێ زێدەهییا وەردگریت) د ڤی حالەتی دا کارکرن دورستە ل وێ بانقێ. و هەتا نوکە ئەو ب تنێ ژێدەرە کو ئەم پێ دژین. ئەز هیڤی دکەم بزانم کا ئەو کارێ ب دەست مە دکەڤیت یێ حەلالە یان حەرامە؟

بەرسڤا پرسیارێ ب کورتی:

بزانە کو ب چو ڕەنگان کارکرن دورست نینە ل بەنقەکێ کار ب ڕیبایێ بکەن، چونکی وێ خوارنا ڕیبایێ یا تێدا، یان ژی نڤیسین، یان شاهدی، یان ژی هاریکاری کرن و ئەو کەسێن ب ڤی کاری ڕادبن تاوانبارن. و زانایێن مەزن فەتوا دای کو حەرامە کارکرن ل بەنقەکێ کارێ ڕیبایێ تێدا بهێتە کرن، و هەر چ کار بیت پەیوەندی ب ڕیبایێڤە نەبیت وەکی: زێرەڤانی، پاقژکرن و خزمەتکرن.

بسم اللە الرحمن الرحیم

مەدحە و سوپاسی بۆ خودایێ مەزن، سلاڤ ل سەر ڕوحا پێغەمبەرێ خودێ بن، ل سەر خێزان و کەس و کار و ئیماندار و هەڤال و دویفکەتییان بن. ل دەسپێکێ خودێ تە خەلات بکەت ل سەر دووڤچوون و پێکۆلکرنا تە بۆ زانینا حەقییێ و هەڤژینێ تە لەش ساخ بکەت بۆ کارێ حەلال یێ کو چو گونەهـ تێدا نەی. بزانە کو ب چو ڕەنگان کار کرن دروست نینە ل بەنقەکێ کار ب ڕیبایێ بکەن، چونکی ئەوێ خوارنا ڕیبایێ یا تێدا، یان ژی نڤیسین، یان شاهدی دان، یان ژی هاریکاریکرن و ئەو کەسێن ب ڤی کاری ڕادبن تاوانبارن. و ئەگەر زانایان مەزن فەتوا دایە کو حەڕامە کارکرن ل بەنقا ڕیبایێ دا، هەر چ کاربیت پەیوەندی ب ڕیبایێ نەبیت وەکی: پاسەوانی (نوبەداری)، پاقژکرن و خزمەتکرن. و ئەم دێ هندەک فەتوایان بۆ تە ڤەگوهێزین و بۆ زانیارییێن تە کارێ هەڤژینێ تە پەیوەندییەکا ب هێز یا هەی ب ڕیبایێ ڤە وەک تۆمارکرن، چونکی ل دووڤ گۆتنا تە: کارێ وی یێ سەرەکی کارکرنە ل سەر کۆمپیۆتەری ب ڕەنگەکێ نوی و هاریکاریکرنا فەرمانبەرانە. د (فتاوی اللجنە الدائمة ۱٥/٤۱)دا یا هاتی: دورست نینە بۆ موسلمانی کار بکەت ل بەنقەکێ کو کار ب ڕیبایێ دکەن، خۆ ئەگەر کارێ ئەو دکەت کارێ ڕیبایێ نەبیت؛ ژبەر هاریکاریکرنا وان د وان تشتاندا یێت وا پێدڤی پێ هەی، وەکی خودایێ مەزن دبێژیت:{وَلا تَعَاوَنُوا عَلَى الإثْمِ وَالْعُدْوَانِ..} [مائدة/۲]. ئانکو: هاریکارییا ئێک و دوو نەکەن ل سەر خرابیێ و تاوان و دەست درێژی کرن ل سەر ئێک و دوو. و ئەڤ پرسیارە یا هاتییە کرن ژ (اللجنة الدائمة ۱٥/۳۸): ئەرێ حۆکمێ کارکرنێ ل وان بەنقان چییە یێن نوکە هەین؟ د بەرسڤێدا دبێژن: پترییا بەنقێن نوکە ڕیبایێ دخون و ئەڤە حەرامە ب دەقێ قورئانێ و کۆ دەنگییا زانایان و پێغەمبەری ﷺ یا ڕۆهن کری کو هەر کەسەکێ هاری کەسەکی بکەت کو ڕیبایێ بخوت ئەو بۆ وی دهێتە نڤیسین ڕیبا، یان ژی ببیتە شاهد بۆ ئەوان، ئەو دێ بیتە شریک د گەل و دێ بەر لەعنەتێ کەڤیت و دێ هێتە دویرکرن ژ دلۆڤانییا خودێ، د سەحیحا موسلمی دا هاتییە، جابری خودێ ژێ ڕازی بیت ڤەگێڕایە و دبێژیت: (لعن رسول ﷺ آكل الربا وموكله وكتابه وشاهده" وقال: "هم سواء). ئانکو: پێغەمبەرێ خودێ ﷺ لەعنەت یا ل ئەوی کەسی کری یێ ڕیبایێ دخوت و ئەوێ دبیتە وەکیل و ئەوێ بۆ دنڤیسیت و ئەوان ژی یێت دبنە شاهد.

و ئەو کەسێن هاریکارییا خودانێ بەنقێ دکەن بۆ بڕێڤەبرنا کارێن وان دا: ئەڤجا ب نڤیسینێ یان ژی شاهدییێ، یان ژی ڤەگوهاستنا کاغەزان، یا ژی ڕادەستکرنا پاران و ژبلی ڤێ چەندێ ژی هاریکاریکرنا ڕیبا خۆرا بکەت، ب ڤی ڕەنگی دیار دبیت کار کرن ل بەنقێن نوکە دا حەرامە، پێدڤییە ل سەر موسلمانان ژێ دویر بکەڤن و ل جهەکی کار بکەن کو خودێ حەلال کربیت، ئەو ژی د زورن و بلا ژ خودایێ خۆ بترسیت، و خۆ تووشی لەعنەتا خودێ و پێغەمبەرێ وی نەکەت.

دیسان هاتە پرسیارکرن (اللجنة الدائمة ۱٥/٥٥): 

ٲ- ئەرێ کارکرن ب تایبەتی کار کرن ل بەنقێن وەلاتێن ئیسلامی دا حەلالە یان ژی حەرامە؟

ب- ئەرێ چ پشکێن تایبەت ل بەنقێ هەنە کو د حەلال بن هەر وەکی نوکە دهێتە گۆتن و ئەرێ ئەو یا چەوایە ئەگەر ڕاست بیت؟

د بەرسڤێدا ئەوان گۆت: ئێک: کارکرن ل بەنقێن کو کار ب ڕیبایێ دکەن حەرامە، ئەڤجا ئەو بەنقە ل وەلاتێن ئیسلامی بیت یان ژی کافران، ژبەر هەبوونا هاریکاریکرنێ ل سەر خرابی و تاوان و ئەوا خودێ ڕێگری لێ کری و گۆتی: {وَتَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَى وَلا تَعَاوَنُوا عَلَى الإثْمِ وَالْعُدْوَانِ..} [المايدة/۲].

ئانکو: و هوون هاریکارییا ئێکودو بکەن ل سەر چاکی و تەقوایا خودایێ مەزن و هاریکارییا ئێک و دوو نەکەن ل سەر خرابییێ و تاوان و دەستدرێژیکرنا ل سەر ئێک و دوو.

دوو: ئەوا دیار چ بەش ل بەنقێن ڕیبایێ دکەن نینە بهێنە جوداکرن و حۆکمەکێ دی هەبیت؛ چونکی هاریکاریکرن ل سەر تاوان و خرابییێ د هەمییان دا هەیە د هەمی فەرمانبەرێن بەنقێ دا. و پرسیار هاتییە کرن ل (اللجنة الدائمة ۱٥/۱۸): حۆکمێ کارکرنێ وەک ئەندەزیار ل ئێک ژ کۆمپانییێن ئەلکترۆنی ئەوا کار د گەل هندەک بەنقێن ڕیبایی دکەن، کۆمپانی ڕادبیت ب فرۆتنا ئامیرێن ئەلکترۆنی وەکی وێنە و تەلەفۆن کو یێن بەنقێنە و ئەم وەک ئەندەزیاری کارێ مە ئەوە بپارێزین و بەرنامەیێن وێ ڕێک بێخین، ئەرێ ئەڤ کارە یێ حەرامە ب ئەگەرێ هندێ بەنق کارێن خۆ ب ڤان ئامیران جێبەجێ دکەت و ڤێ چەندێ ئەم بووینە هاریکار ل سەر تاوانێ؟ د بەرسڤێدا وان گۆت: دورست نینە بۆ تە کار ل وێ کۆمپانییێ بکەی، ئەوا تە بەحس کری، ژبەر هەبوونا هاریکاریکرنێ ل سەر خرابی و تاوانێ. هەر وەسان د (فتاوی اللجنة الدائمة ایضاََ ۱٥!٤۸) دا هاتییه: ئەو بەنقێن کارێ ڕیبایێ دکەن، دورست نینە بۆ موسلمانی کار لێ بکەت، ژبەر ئەگەرێ هاریکاریکرنێ ل سەر کارکرنا ڕیبایێ، ئەڤجا هەر چ شێوازێ هاریکارییێ بیت، وەکی: نڤیسین و شاهدی زێرەڤانی و ژبلی ڤان کاران هەر چو کارێ هاریکاری تێدا هەبیت ل سەر تاوان و دژمنکاری و دەست درێژی کرن ل سەر ئێک و دوو.

و پرسیار هاتە کرن ژ (الشیخ ابن عثیمین رحمه الله): ئەرێ کارکرن دروستە ل وان دامودەزگەهێن ڕیبایێ دخون، وەکی: شۆفێر و زێرەڤانییێ؟ 

د بەرسڤێدا وی گۆت: نە یا دورستە کارکرن ل وان دامودەزگەهێن ڕیبایێ دخون، خۆ ئەگەر شۆفێری و زێرەڤانی ژی بیت، ئەڤە ژی ژبەر کو کار کرن ل وان دامودەزگەهێن ڕیبایێ دخون وەسا دخوازیت کەس پێ ڕازی ببیت، چونکی ئەگەر کەسەکی تشتەک ئینکار کر نابیت بۆ بەرژەوەندییا خۆ کاری تێدا بکەت، ئەڤجا ئەگەر بۆ بەرژەوەندییا خۆ کار تێدا کر ئەو یێ پێ ڕازییە و ئەگەر کەسەک بتشتەکێ حەرام ڕازی ببیت بەر بگونەهێ دکەڤیت.

و ئەو کەسێ ب نڤیسین و هنارتن و وەکی ڤان جۆرە کاران، بێگومان کار یێ حەڕامە. ب سەحیحی جابری یا ڤەگێڕای و دبێژیت: (لعن الرسول ﷺ آكل الربا و موكله و كاتبه و شاهده" وقال: "هم سواء). ئانکو: پێغەمبەری ﷺ لەعنەت یا ل وی کەسی کری یێ ڕیبایێ دخوت و ئەوێ دبیتە وەکیل و ئەوێ بۆ دنڤیسیت و ئەوێ دبیتە شاهد. "فتاوی الاسلامییە" (٢/٤٠١).

ئەڤە و ژبلی وان فەتوایێن ب ناڤ و دەنگ یێن دبێژن حەرامە کو کار بهێتە کرن ل بەنقێن ڕیبا کار دا، هەر چو جۆرێ کاری بیت، ئانکو واجبە ل سەر هەڤژینێ تە تەوبە بکەت و بزڤڕیتەڤە بۆ لایێ خودێ و ڤی کاری بهێلیت و پشت ب خودێ ببەستیت و پشتڕاست ببیت 

ژ هندێ کو خودێ ڕزقی ددەت و ئەو خودانێ ڕزقییە، خودایێ مەزن دبێژیت: ﴿وَمَنْ يَتَّقِ اللهَ يَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً ٭ وَيَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لاَيَحْتَسِبُ وَمَنْ يَتَوَكَّلْ عَلَى اللهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللهَ بَالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللهُ لِكُلِّ شَيْء قَدْرا﴾ [الطلاق/ ٢، ٣]. 

ئانکو: و هەر کەسێ تەقوا خودایێ مەزن بکەت ب هندێ سنورێن خودایێ مەزن نە بەزینیت و تاوان و سەرپێچییێ نەکەت، خودایێ مەزن دێ دەرگەهێن خێرێ لێ ڤەکەت و ژ وان ئاریشێن کەتییە تێدا ڕزگار کەت و دێ ژ نەخۆشییێن دونیا و قیامەتی ڕزگار کەت، یان ژی ب کەڤیتە د ناڤ هەر شبوهات و گومانەکا د دینی دا خودایێ مەزن دێ دەرگەهی لێ ڤەکەت و ڕزگار کەت، یان ژی د سەکەراتێن مرنێ دا دێ ژ سەکەراتان ڕزگار کەت، (ئیبن مەسعوت) دبێژیت: مەزنترین ئایەت د قورئانێدا هات کو ڤەکرنا دەرگەهێن خێرێ تێدا بن ئەڤ ئایەتەیە. و هەر کەسێ سنورێن خودێ نە بەزینیت خودێ دێ ڕزقێ وی دەتێ، ب ڕەنگەکی کو چ جاران نەدهاتە سەر هزرا وی، بەلێ هەچییێ تەقوا خودایێ مەزن نەکەت ل وی دەمی بەرتەنگی بۆ وانە یێن سەرپێچییا 

ئەحکامێن خودێ دکەن و تەقوا خودێ ئەوی نەکەن و هەر کەسێ کارێن خۆ ب هیڤییا خودێڤە بهێلیت و تەوەکولا خۆ بدانیتە سەر خودێ و باوەری ب خودێ هەبیت، خودێ بۆ وی بەسە کو کارێن وی بۆ وی جێبەجێ بکەت، ب پشتڕاستیڤە خودێ کارێن خۆ ب جهـ دئینیت و کەس نەشێت ڕێگرییێ ل خودێ بکەت، یان خودێ بێ دەستهەلات بکەت، خودێ بۆ هەمی تشتان دەم یێ دیار کری بەرتەنگییان ژی دەمێ خۆ یێ هەی و دێ ب دووماهی هێت و خۆشیان ژی دەمێ خۆ یێ هەی و ب دووماهی دهێن.

نسٲل اللە ٲن یغنینا بحلالە عن حرامە.

https://walamakan.com/3154