بەرسڤ:

قەرکرن و برنا پارێن خه‌لكێ ب ئنیه‌تا خوارنێ. عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رضي الله عنه عَنِ النَّبِيِّ ﷺ قَالَ: "مَنْ أَخَذَ أَمْوَالَ النَّاسِ يُرِيدُ أَدَاءَهَا أَدَّى اللَّهُ عَنْهُ ، وَمَنْ أَخَذَ يُرِيدُ إِتْلاَفَهَا أَتْلَفَهُ اللَّهُ" صحيح البخاري رقم : (2387) .

ئانکو: هه‌ر كه‌سەکێ پاره‌ و مالێ خه‌لکی ببەت ب ئنیه‌ت و مه‌به‌ستا دانێ ئه‌و خودایێ مەزن بۆ وی دێ ئەدا کەت و هه‌ر كه‌سەكێ پاره‌ و مالێ خه‌لكی ببەت ب 

ئنیه‌ت و مه‌به‌ستا نه‌دانێ خودایێ مەزن دێ وی ژ ناڤ بەت. زانایان یا کەرەم کری مه‌به‌ست ب وێ کو خودایێ مەزن دێ بۆ ئەدا کەت پێک دهێت ژ دوو تشتان:

ئێک: خودایێ مەزن دێ کاران بۆ ب ساناهی ئێخیت و به‌ره‌كه‌تێ ئێخیتە د ناڤ شۆل و کارێن وی دا هەتا کو بشێت قەرێن خوە بدەت .

دوو: ئه‌گه‌ر مر و قه‌رێن وی ل سەر مان ژ ئەگەرێ دەست کورتی و هەژارییێ هینگێ خودایێ مەزن ب خۆ دێ هەلبژێریت کو هند بدەتە خودانێ قەرزی هەتا ڕازی دبیت. هه‌ر وەسان کەرەم کرینە مه‌به‌ست ژ كو خودایێ مەزن دێ ژ ناڤ بەت پێک دهێت ژ دو تشتان:

ئێک: یان ژ ناڤبرنا وی دێ ل دونیایێ بیت، ب وێ كو داهاتێ وی یان وی ب خۆ دێ ژ ناڤ بەت.

دوو: و یان ژ ناڤبرنا وی ل ڕۆژا دوماهیێ یە ب هندێ کو وی سزا بدەت و تۆلێن خودانێ قەری ژێ بستینیت. قال الـحافظ:

(... نَطَقَ الْحَدِيثُ بِأَنَّ اللَّهَ يُؤَدِّي عَنْهُ إِمَّا بِأَنْ يَفْتَحَ عَلَيْهِ فِي الدُّنْيَا ، وَإِمَّا بِأَنْ يَتَكَفَّلَ عَنْهُ فِي الْآخِرَةِ ... قَوْلُهُ : "أَتْلَفَهُ اللَّه" : ظَاهِرهُ أَنَّ الْإِتْلَافَ يَقَعُ لَهُ فِي الدُّنْيَا وَذَلِكَ فِي مَعَاشِهِ أَوْ فِي نَفْسِهِ ... وَقِيلَ الْمُرَادُ بِالْإِتْلَافِ عَذَاب الْآخِرَة . قَالَ اِبْن بَطَّال :

فِيهِ الْحَضُّ عَلَى تَرْك اِسْتِئْكَال أَمْوَال النَّاسِ وَالتَّرْغِيب فِي حُسْنِ التَّأْدِيَةِ إِلَيْهِمْ عِنْدَ الْمُدَايَنَةِ وَأَنَّ الْجَزَاءَ قَدْ يَكُونُ مِنْ جِنْسِ الْعَمَلِ ...)فتح الباري : (5 / 68 ـ 69) .

ئانکو: ئه‌ڤ فه‌رمووده‌ هاندان یا تێدا بۆ دەست ژێ بەردانا خوارنا مالێ خەلکێ و پارێن وان و هاندانا تێدا ژی بۆ قه‌رێ خه‌لکی بدەن ب چاکی ل دەمێ قەرکرنێ دا. وَعَنْ صُهَيْبِ الْخَيْرِ رضي الله عنه عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ﷺ قَالَ: "أَيُّمَا رَجُلٍ يَدَيَّنُ دَيْنَاً وَهُوَ مُجْمِعٌ أَنْ لاَ يُوَفِّيَهُ إِيَّاهُ لَقِيَ اللَّهَ سَارِقَاً" صحيح سنن ابن ماجه رقم : (2410) .

ئانکو: هه‌ر زەلامەک قه‌رەکێ بكەت و مه‌به‌ست و ئنیه‌تا نە دانێ هەبیت بۆ خودانی هینگێ ئه‌و زەلام دەمێ دگەهیتە دەڤ خودایێ مەزن ب دز دهێتە هژمارتن.

بۆ زانیارییێن زێدەتر زڤرە پەرتووکا: (حوكم و ئادابەكانى قەرزدان و قەرزكردن و قەرزدانەوە لە ژێر تیشكى ئایەتە پیرۆزەكانى قورئان و فەرموودە صەحیحەكان دا ) ژ نڤیسینا مامۆستا (محمد عبدالرحمن) بخوینە.

https://walamakan.com/1086