بەرسڤ:

ڕیبایێ دەرگەهـ و جۆرێن مشە یێن هەین و خوارنا وێ گەلەک یا ب ترسە، لەوما ئەگەر یێ شارەزا نەبی دێ ڕزگاربوونا تە ژ خوارنا ڕیبایێ یا ب زەحمەت بیت، ب تایبەت ل ڤی سەردەمی!

ــ ڕیبا (۷۳) ده‌رگاهە و گونەهەکا گەلەک مەزنە: {الرِّبَا ثَلَاثَةٌ وَسَبْعُونَ بَابَاً أَيْسَرُهَا مِثْلُ أَنْ يَنْكِحَ الرَّجُلُ أُمَّهُ} صحيح الـجامع الصغير رقم: (3539)، وسلسلة الأحاديث الصحيحة رقم: (1871) : (4 / 488) .

ئانکو: ڕیبا حه‌فتێ و سێ (۷۳) ده‌رگەهه‌: ساناهیترین و سڤکترینا وێ وەکی وێ چەندێ یە کو: زەلام زنایێ دگەل دەیکا خۆ بکەت.

ــ ڕیباخوارن ژ زیناكرنێ و دەهمەنپیسییێ گەلەک مەزنترە: پێغه‌مبه‌رێ خودێ ﷺ دبێژیت: "دِرْهَمُ رِباً يَأْكُلُهُ الرَّجُلُ وَهُوَ يَعْلَمُ أَشَدُّ مِنْ سِتَّةٍ وَثَلاَثِينَ زَنْيَةً" صحيح الجامع الصغير رقم: (3375)، و السلسلة الصحيحة رقم: (1033): (3 /39) .

ئانکو: زەلامەک دەرهەمەکی ژ ڕیبایێ بخوت و بزانیت ڕیبایە، ئەو گونەهـ و خرابییە سزایێ خوارنا وی دەرهەمی مەزنترە ژ ئەنجامدانا سیهـ و شەش زنا و دەهمەنپیسییان.

ــ له‌عنه‌ت ل ڕیباخور و هاریکاریێن وان یا هاتییە کرن: عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ رضي الله عنه قَالَ: "لَعَنَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ آكِلَ الرِّبَا وَمُوكِلَهُ وَكَاتِبَهُ وَشَاهِدَيْهِ، وَقَالَ: هُمْ سَوَاءٌ" مسلـم رقم: (1598)

ئانکو: پێغـه‌مبه‌رێ خودێ (ﷺ) له‌عنه‌ت یێ ل وی کەسی کرین یێ کو:

۱. ڕیبایێ دخوت: (آكِلَ الرِّبَا).

۲. و ئەو کەسێ ڕیبایێ ددەتە ڕیبا خوری: (مُوكِلَهُ).

۳. و ئەو کەسێ گرێبەستا ڕیبایێ دنڤیسیت: (كَاتِبَهُ).

٤. و ئەو ئەو کەسێن شەهدەییێ ددەن ل سەر. 

گرێبەستا ڕیباییێ بۆ وان یێن ڕیبایێ ددەت و یێ ڕیبایێ وەردگریت: (شَاهِدَيْهِ).

و ئەڤە هەمی د گونەها ڕیبایێدا د یەکسانن. لەوما پێدڤییە موسلمان باش بزانن کو خوارنا نان و پارێ وان یێن کو معاملێ ب کڕین و فرۆتنا ب ڕیبا دکەن یا حەرامە و پیسترە ل نان و پارێ فرۆشیارێ (ویسکی و بیرێ)! هەتا پیسترە ژ نان و پارێ وان یێن کو ب (دەهمەنپیسییێ و بێ ئەخلاقییێ) پارەی پویدا دکەن!!

شیرەتەک بۆ ژنان: یا پێدڤییە ل سەر هەمی ژنان کو ئاگەهداری هەڤژینێن خۆ بن و ئەڤ دو خالە ژ بیرا وان نەچن:

۱ـ نابیت گڤاشتنا ل هەڤژینێ خۆ بکوت بۆ پەیداکرنا پارە و مالی ب هەر ڕەنگێ هەبیت خۆ ئەگەر ب ڕێکەکا حەرام ژی بیت، وەکی قەرکرنا کۆرە و ڕیباخوارنێ!. 

۲ـ به‌لكو دڤێت شیرەتا ل هەڤژینێ خۆ بکەت کو پارە و ڕزقێ حەلال بۆ خۆ و مالا خۆ و زارۆکێن خۆ پەیدا بکەت. دڤێت هەلوەستێ وێ وەکی ژنا پێشیێن چاک بیت دەما کو هەڤژینێ وێ ژ مال دەردکەت بۆ پەیداکرنا پارەی و نانی بۆ زارۆکین خۆ، دگۆتێ: (اتـقِ اللهَ ولا تأتِـنا بالـحرام ، فإنَّـنا نصبـرُ على الـجوع ، ولكن لا نطيقُ نـارَ جهنَّـم).

ئانکو: ئه‌ی هەڤژینێ من ژ خودێ بترسە و پارە و ڕزقێ حەرام بۆ مە نە ئینە، چونکی ئەم خۆ ل بەر برسێ دگرین، بەلێ پا ئەم نەشێین خۆ ل بەر ئاگرێ جەهنەمێ بگرین. 

و د ڕیوایەتەکا دی دا یا هاتی و یا گۆتی: (إيَّـاكَ والـكَسْـبِ الـحَرام ، فإنَّـنا نصبـرُ على الـجوع ، ولا نصبرُ على النـار) .

ئانکو: هشیاربی و هشیاربی، ئاگەهداری مالێ حەرام بە، چونکی ئەم دێ ل سەر برسێ د بێهنفرەهـ بین، بەلێ پا نەشێین بۆ ئاگرێ جەهنەمێ د بێهنفرەهـ بین. ئەز ژی دبێژم: خۆزی ژنێن ڤی سەردەمی ژی د گەل هەڤژینێن خۆ بڤی ڕەنگی بان، ل وی دەمی دا هەست ب خۆشییا ژیانێ کەین و دا بینین ژیانا مە چەند یا ئاسایی و ئارامە! دڕاستی دا ئەڤە ئەگەرەکە ژ ئەگەرێن پالدانا پێغەمبەری ﷺ بۆ خواستنا ژنا سالح و باش دەما دبێژیت: "لِيَتَّخِذْ أَحَدُكُمْ ... وَزَوْجَةً صَالِحَةً تُعِينُهُ عَلَى أَمْرِ الآخِرَةِ" سلسلة الأحاديث الصحيحة رقم : (2176) .

ئانکو: هەرئێک ژ هەوە بلا ژنەکا باش و سالح هەلبژێریت بۆ هەڤژینییێ دا کو هەڤکارییا هەوە بکەت بۆ کارێ ڕۆژا دووماهییێ.

هەر وەسا گۆتییە: "فَاظْفَرْ بِذَاتِ الدِّينِ" صحيح البخاري رقم : (5090) وصحيح مسلم رقم : (1466) .

ئانکو: هەڤژینەکا باش و دیندار بهەلبژێرە، وەک دەستکەفتەکێ ب بها ب دەست خۆڤە بینە. و هەروەسا گوتییە: "مَنْ رَزَقَهُ اللَّهُ اِمْرَأَةً صَالِحَةً فَقَدْ أَعَانَهُ عَلَى شَطْرِ دِينهِ ، فَلْيَتَّقِ اللَّهَ فِي الشَّطْرِ الْبَاقِي" صحيح الترغيب والترهيب رقم : (1916)، وانظر: سلسلة الأحاديث الصحيحة رقم: (625) .

ئانکو: هەر کەسەکێ خودێ ژنەکا باش و سالح ب ڕزقێ وی کربیت ئەو هاریکارییا وی یا کری ل سەر ب ڕێڤەبرنا نیڤەکا دینێ وی و بلا ژ خودێ بترسیت د نیڤادی دا.  

فالـحمدُ للهِ على كُلِّ حالٍ ، ونعوذُ باللهِ من حالِ أهل النار.

پەرتووکا: (حوكم و ئادابەكانى قەرزدان و قەرزكردن و قەرزدانەوە لە ژێر تیشكى ئایەتە پیرۆزەكانى قورئان و فەرموودە صەحیحەكان دا ) ژ نڤیسینا ماموستا (محمد عبدالرحمن).

https://walamakan.com/1644