پرسیارا ئێکێ: ئەڤە دوو هەیڤە من شویکری هەڤژینێ من نڤێژا ناکەت و پشتی جوتبوونێ ژی سەرێ خۆ ناشوت: ئەرێ حوکمێ نەشویشتنا سەرێ وی چییە؟ و داخوازێ ژ هەوە دکەم هاریکاریا من بکەن چەوا وەلێ بکەم نڤێژا بکەت؟ مە چ ئاریشە نینن بتنێ ئەوە کو هەڤژینێ من نڤێژا ناکەت ئەز گەلەك دبێژمێ ژی.

پرسیارا دوویێ: ئەگەر پشتی جوتبوونێ ئێکسەر سەرێ خۆ نەشوی ئانکو پشتی وێ بنڤیت ب مەرجەکی کارتێکرنێ ل سەر نڤێژێ نەکەت ئەرێ گونەهە؟ 

بەرسڤ: 

١- ڕاستی شویکرن ب زەلامەکی کو نڤێژا نەکەت و پشتی جوتبوونی سەرێ خۆ نەشوت گونەهەك و خەلەتییەکا گەلەك مەزن و ب مەترسییە، چونکی ئەگەر وی زەلامی باوەری ب فەرزکرنا نڤێژێ و سەرشویشتنا پشتی جوتبوونێ نەبیت ئەو کەسەکێ کافر و بێ باوەرە و ب چ رەنگا ناچێبیت ئافرەتا موسلمان شوی پێ بکەت و دگەل دا بمینیت، و ئەگەر باوەری ب کرنا نڤێژێ و سەرشویشتنا پشتی جوتبوونێ هەبیت بەلێ ژ خەمساری و تەمبەلییا خۆ نەکەت هنگی ئەو کەسەکێ فاسق و گونەهکار و ژ ڕێ دەرکەتییە پێدڤییە ل سەر وی تەوبە بکەت و ب زویترین دەم پەشیمان ببیت و ب زڤریت بۆ ڕێکا خودایێ مەزن، و پێدڤییە ل سەر هەڤژینا وی ئێکەم جار شیرەتا لێ بکەت و داخۆازێ ژێ بکەت پشتی جوتبوونێ سەرێ خۆ بشوت و خۆ پاقژ بکەت و پاشی نڤێژێت خۆ ب جوانی و بەردەوامی بکەت ڤێجا ئەگەر نەزڤری هنگی دڤێت بۆ ماوەیەکی ئەو ئافرەتە خۆ دویر بکەت ژ بجهـ ئینانا مافێت وی زەلامی و خۆ ب دەست ڤە نە بەردەت بۆ جوتبوونێ هەتا کو سوزێ نە دەتێ کو تەوبە بکەت دەستا ژ تەمبەلیێ و خەمساریێ بەردەت ب وێ کو پشتی جوتبوونێ خۆ بشوت و نڤێژێت خۆ بکەت، ئەگەر ئەڤێ ژی چ فایدە نەکر دڤێت ئافرەت بچیتە مالا بابێ خۆ و ل دەف وی زەلامی نەمینیت و دڤێت دەمەکی ب دەتێ بۆ تەوبە کرنێ وزڤرین بۆ لایێ خودێ، ڤێجا ئەگەر زەلام هەر یێ بەردەوام بوو ل سەر سەرنەشویشتنا خۆ ل پشتی جەنابەتێ و نڤێژ نەکرنێ ل وی دەمی ناچێبیت ئەو ئافرەتە ب زڤریت بۆ دەف وی نە نڤێژ کەری، چونکی ب ڕاستی ئەگەر زەلام پشتی شیرەتا و پشتی هەڤژیناوی مافێت وی نەداینێ و خۆ ب دەستڤە نە بەردای بوو کریارا جوتبوونێ دگەل، و پشتی دەمەك دایێ بۆ تەوبە کرنێ هەر یێ رژد بوو ل سەر سەر نەشویشتنا خۆ ژ جەنابەتێ و نڤێژ نەکرنێ و ملکەچیێ فەرمانێت خودایێ مەزن نە بو ل وی دەمی ب ڕاستی چێدبیت وی زەلامی هەر باوەری ب خوشویشتنا ژ جەنابەتێ و نڤێژکرنێ نەبیت نە کو ژبەر تەمبەلیێ و کێم خەمسارییێ بیت وەکی دی دڤێت هەمی ئەو پێنگاڤێن هەڤژینا وی کارتێکرنێ بکەنە سەر و دلێ وی بلەرزیت و هشیار ببیت و تەوبە بکەت ب زڤریت بۆ لایێ خودایێ مەزن. 

ئەڤە ژی ژبەر هندێ یە کو نڤێژ ئێکە ژ ستوینێن ئاینی و نیشانە بۆ ژێك جوداکرنا مروڤێ ئیماندار ژ مروڤێ بێ ئیمان و کافر: پێغەمبەرێ خودێ ﷺ گوتییە: "العهدُ الذي بينَنا وبينَهم الصلاةُ، فمَن تركَها فقد كفرَ" [صحيح الجامع الصغير رقم: (٤١٤٣)].

ئانکو: پەیمانا دناڤبەرا مە موسلمانا و بێ باوەرا پێکهاتییە ژ نڤێژێ ڤێجا هەرکەسێ دەستا ژێ بەردەت وی کوفری کر.

ڤێجا ئەگەر زەلامەك پشتی جوتبوونێ دگەل خێزانا خۆ سەرێ خۆ نەشوت و نڤێژا نەکەت ئەرێ وی زەلامی چ جیاوازی هەیە دگەل زەلامەکێ بێ باوەر کو ئەو ژی خۆ سەرێ خۆ ناشوت و نڤێژا ناکەت؟!!!

هەروەسا خودایێ مەزن دقورئانا پیروز دا دبێژیت: {فَإِن تَابُوا۟ وَأَقَامُوا۟ ٱلصَّلَوٰةَ وَءَاتَوُا۟ ٱلزَّكَوٰةَ فَإِخۡوَ ٰنُكُمۡ فِی ٱلدِّین} [التوبە: ۱۱].

رامان: ڤێجا ئه‌گه‌ر ئه‌وان په‌رستنا خودێ ب تنێ كر، وپه‌يڤا ته‌وحيدێ گۆت، و پێگيرى ب ئه‌حكامێن ئيسلامێ كر ژ كرنا نڤێژێ و دانا زه‌كاتێ، ئێدى ئه‌و برايێن هه‌وه‌نه‌ د ئيسلامێ دا.

ئانکو ئەگەر تەوبە نەکەت و نڤێژا نەکەت هنگی ب برایێ دینی و موسلمانێ ڕاست و دروست ناهێتە هژمارتن ژبەرهندێ هەڤالینی و هەڤژینی دگەل کەسێن هوسا ناهێتە کرن، بەلکو دڤێت خۆ ژێ دویرکەت هەتا کو تەوبە بکەت و نڤێژێن خۆ بکەت پشتی خوشویشتنێ ژ جوتبوونێ.

ڤێجا ژبەر ڤێ چەندێ ل دەمێ مارە برینێ پسیار ژ هەردوو لایا (کچ و کورا) دهێتەکرن ئەرێ هوین نڤێژا دکەن یان نە؟چونکی ئەگەر ئێك ژ وان نڤێژا نەکەت ناچێبیت ئەو کچە بهێتە مارەکرن ل وی کوری هەتا تەوبە نەکەت و نڤێژێت خۆ نەکەت.

و ئەگەر کچ هاتە مارەکرن ل وی کوری ب مەرجەکی نڤێژا دکەت یان دێ نڤێژا کەت کو بەری مارەبرینێ نڤێژ نەدکرن هنگی ب وی مەرجی ئەو ئافرەتە حەلال دبیت بۆ وی زەلامی، وەکی دی ئەگەر ئافرەتێ یان زەلامی نڤێژ نەکر هنگی حەلال نینە بوو وان پێکڤە جووت ببن ب بەلگێ ڤێ فەرمودێ: پێغەمبەرێ خودێ ﷺ گوتییە: "أحقَّ الشروطِ أن تُوفوا به، ما اسْتحْلَلْتُم به الفروجَ" [صحيح البخاري رقم: (٢٧٢١)].

ئانکو ژهەژیترین مەرجێ هوین بجهـ بینن، ئەوە یا هەوە ژن بخۆ پێ حەلال کرین.

ڤێجا گرنگترین و روونترین مەرجێ مارەکرنا کچەکا موسلمان ل کورەکێ موسلمان و حەلال بونا وان بۆ ئێک و دوو ئەوە کو نڤێژا بکەن، ژبەر هندێ ئەگەر ئێك ژ وان نڤێژ نەکر چ زەلام بیت یان ژن یان هەردوو نەکەن ل وی دەمی بۆ وان حەلال نینە دگەل ئێكو دوو جوتببن. 

چونکی ئەو مەرجە نینە یێ حەلال بونا دەهمەن و عەورەتێ ئافرەتێ بۆ وی زەلامی کو نڤێژکرنە، ڤێجا حەلال نینن بۆ ئێك و دوو، و خودێ چێتر دزانیت.

ئەز ژی دبێژم: ئەرێ ئەگەر کەسەك پترییا دەمی یێ ب جەنابەت بیت و ئەڤەژی بەلگە بیت ل سەر کێم دینی یا وی و پیساتیا ناخێ وی! پا ئەگەر کەسەك بەردەوام ب جەنابەت بمینیت و سەرێ خۆ ژ جەنابەتێ نەشوت ئەرێ ما ئەڤە کەسەکێ بێ دین و پیس نینە؟؟!!

بو زانین: شێخ ئەلبانی خودێ رەحمێ پێ ببەت هەر د شروڤەکرنا ڤێ فەرمودێ دا گوتییە: (الخلوق طيب معروف مركب يتخذ من الزعفران و غيره من أنواع الطيب وتغلب عليه الحمرة والصفرة.و إنَّما نهَی عنه لأنه من طيب النساء) [سلسلة الأحاديث (٤١٧/٤)] 

ئانکو: خەلوق جورەکێ بێهنێ یێ دیارە و پێکهاتییە ژ زەعفەرانێ و ژبلی وێ ژی ژ جورێن دی ژی یێن بێهنێ بخۆڤە دگریت و باراپتریا وێ ڕەنگێ سور و زەرە، ژبەر هندێ یا ژ زەلاما قەدەغەکری چونکی بێهنەکا تایبەتە ب ئافرەتاڤە.

ئانکو د ڤێ فەرمودێ دا بۆ مەدیار دبیت کو گەلەك مانا ب جەنابەت و گیروکرنا سەرشویشتنا ژ جەنابەتی بۆ ماوەیەکێ درێژ و بەردەوام و بێ عوزر نیشانا کێم دینی و پیساتیا ناخێ مروڤییە ژبەرهندێ فریشتە نێزیك نابن خۆ ژێ دویر دکەن.

و ئەگەر ل دەمێ جەنابەتێ (بەری سەرشویشتنێ) ڤیا بنڤیت یان خوارنێ بخوت یان دووبارە ڤیا ب چیتە دەف هەڤژینا خۆ بۆ جوتبوونێ: ل وی دەمی سوننەت و باشترە دەسپێکێ دەست نڤێژێ بشوت (هەرچەندە یێ ب جەنابەتە) پاشی وان کارا بکەت ب بەلگەیێ ڤێ فەرمودا خوارێ: وعَنْ عائِشَةَ (رضه الله عنه) : "أَنَّ رَسُولُ اللهِ ﷺ كانَ إِذَا أَرادَ أَنْ يَنَامَ وهُوَ جُنُبٌ تَوَضَّأَ وُضُوءَهُ لِلصَّلةِ قَبْلَ أَنْ يَنَامَ" [صحيح مسلم رقم: (٧٢٥)].

ئانکو: پێغەمبەرێ خودێ ﷺ ئەگەر ڤیابا بنڤیت و یێ ب جەنابەت با ل وی دەمی بەری بنڤیت دەست نڤێژ دشویشت وەکی چەوا دەست نڤێژ دشویشت بۆ نڤێژێ.

وعَنْ عائِشَةَ (رضه الله عنه) قالَتًْ: كَانَ رَسُولُ اللهِ (ﷺ) إِذَا أَرَادَ أَنْ يَأْكُلَ وَهُوَ جُنُبٌ تَوَضَّأَ" [صحيح سنن ابن ماجه رقم: (٥٩١)].

ئانکو: پێغەمبەرێ خودێ ﷺ ئەگەر ڤیابا خوارنەکێ بخوت و یێ ب جەنابەت با دا دەست نڤێژێ شوت.

وعَنْ عائِشَةَ (رضه الله عنه) قالَتًْ: "كَانَ رَسُولُ اللهِ ﷺ إِذَا أَرَادَ أَنْ يَأْكُلَ أَوْ يَنَامَ وَهُوَ جُنُبٌ تَوَضَّأَ وُضُوءَهُ لِلصَّلاةِ" [صحيح سنن النسائي رقم: (٢٥٥)].

ئانکو: پێغەمبەرێ خودێ ﷺ ئەگەر ڤیابا خوارنەکێ بخوت یان بنڤیت و یێ ب جەنابەت با دا دەستنڤێژێ شوت بەری بنڤیت وەکی چەوا دەست نڤێژ دشویشت بۆ نڤێژێ.

وعَنْ أَبِي رافعٍ (رضه الله عنه) : "أَنَّ النَّبيِّ (ﷺ) طَافَ عَلَی نِسَائِهِ في لَيْلَةٍ وَكَانَ يَغْتّسِلُ عِنْدَ كُلِّ واحِدةٍ مِنْهُنَّ،فَقِيلَ لَهُ: يَا رَسُولَ اللهِ أَلاَ تَجْعَلُهُ غُسْلاً وَاحِدَاً؟ فَقَالَ: هُوَ أَزْكَی و أَطْيَبُ وَأَطهَرُ" [صحيح سنن ابن ماجه رقم: (٥٩٠)].

ئانکو: پێغەمبەر ﷺ شەڤەکێ چو دەف هەمی خێزانێن خۆ و ل دەف هەمیا ئێك ئێکە سەرێ خۆ دشیشت، دگوتنێ: ئەی پێغەمبەرێ خودێ  ئەرێ تۆ بوچی ناکەیە ئێك جار سەرشویشتنا خۆ؟ وی گوت: ئەڤە پاقژترە.

ژێدەر: پەرتووکا وەڵامی ڕاست و دروست بۆ ژن و مێردی خوا پەرست - ژ بەرهەمێن سایتێ بەهەشت

(مامۆستا محمد عبدالرحمان)