بەرسڤ:

بابەتێ مێژتن یان ئالیستنا ئەندامێ نێرینە ژلایێ ئافرەتێ ڤە و بەروڤاژی ژی دێ بێژم: ب لێبورین ڤە هەمی ئەوا ئەم دزانین ژ پێشکەفتنا ڕۆژئاڤای ئەوە کو فیترەت بهێتە ژ ناڤ برن و دژی وێ بهێتە کارکرن و ل دویف وان بگەرن یێن قەدەغە و کارەکێ ب زیانە ل دويف حەزو ڤیان و تام وەرگرتنا نە دروست ل ژێر درویشمێ ئازادی و سەربەستی یا مروڤی، ئەم موسلمان ژ نەزانین چاڤلێکرنا هەمی تشتێ وان دکەین وەکی پێغەمبەرێ خودێ ﷺ دبێژیت: "لو دخلوا حجر صنب لدخلتموه ورائهم".

ئانکو: کافر و جوهی بچنە د کونا مارگیسکی دا هوین ژی دێ ل دویف وان دا چن. 

ڤێجا ل سەر بابەتێ مە ئەم موسلمان د فەرهەنگ و کەلتور و تێگەهشتنا پێشییێن مە بۆ قورئانێ و سوننەتێ چ تشتێ هوسا نە بۆ و هەمی دەما ڕەوشتێ موسلمانا ب ژن و زەلام ڤە ژ هندێ بلندتر بوو و د چ سەردەما دا دمێژوو یا ئیسلامێ دا پێدڤییا وان ب تشتێ هوسا نە بوویە، ژ ڤێ چەندێ بۆ مە دیار دبیت ئەڤە تشتەکێ بیانییە و دویرە ژ ڕەفتارێن ئیسلامێ بەلکی خودایێ مەزن فەرمانێ ل مە دکەت ب وی جهی یێ خودێ بخو فەرمان پێ کری وەکی دبێژیت: {فَأۡتُوهُنَّ مِنۡ حَیۡثُ أَمَرَكُمُ ٱللَّهُ} [البقرة: ۲۲۲].

ڕامان: و ئه‌گه‌ر ئه‌و ب دويماهى هاتن و پاقژبون و وان خۆ شویشت، هوين د وی جهی دا هەرنە دەف يێ خودێ پێ فەرمان ل هه‌وه‌ كرى چەوا هه‌وه‌ بڤێت.

مەرەم ژ ڤێ برگێ (ب وی رەنگێ خودێ فەرمان لێکری) سوننەتا پێغەمبەری ﷺ و تێگەهشتنا هەڤالێن وی و پێشەوایێن ئیسلامێ خودێ دلوڤانییێ پێ ببەت ئەڤ کارە تێدا نەبوو بەلکو جهێ تایبەت بۆ چونا دەف ئافرەتێ ئەوە یێ خودایێ مەزن دیار کری ژبەر هندێ ئیمامێ قرطبي د تەفسیرا خودا دبێژیت: (و ذكر الحرث يدل علی أن الإتيان في غير المأتي محرّم) [بەرگێ ٣ لاپەرە٩٣]

ئانکو: بەحسکرنا جهێ چاندنێ دئایەتێ دا کو دبێژیت {فَأۡتُوا۟ حَرۡثَكُمۡ أَنَّىٰ شِئۡتُمۡۖ} [البقرة: ۲۲۳].

ئانکو: ڤێجا ب هەر ڕەنگەکێ هەوە دڤێت توڤی بکەنە دناڤ جهێ چاندنا خۆ دا ئەڤە بەڵگەیە کو چونا دەف ئافرەتێ ژبلی ڤی جهێ تایبەت حەڕامە.

ئەڤە وەکی تێگەهشتن و کارێن موسلمانا دمێژویا ئیسلامێ دا بەلێ پا وەکی کاری بخۆ پێدڤییە ب زڤرینە پسپورا ژ زانایێن پزیشکی چونکی ئەگەر زیان هەبوو بۆ ئافرەتێ یان زەلامی یان بۆ هەردووکا وی دەمی دێ حەڕام بیت چونکی پێغەمبەرێ خودێ ﷺ دبێژیت: "لا ضرر ولا ضرار" أخرجه مالك والحاكم والبيهقي [والدارقطني وابن ماجه وصحح الألباني في صحيح سنن ابن ماجه]

ئانکو: ل دەسپێکێ زیان گەهاندن ب کەسەکی یا دروست نینە، و یا دروست نینە بەرسڤا زیانێ ب زیانێ ب هێتەدان.

ئەڤە ژی پێدڤییە پسپور دیراسە بکەن ب زانن کا زیانێ دگەهینیت یان نە چونکی ب ڕاستی ئەگەر تشتەکێ باش با دا قورئان و سوننەت بەحسی کەن یان دا صەحابی کەن یان ئەگەر یێ حەلال با دا دمێژوویا موسلمانان دا تشتەکێ بەربەڵاڤ بیت، ڤێ چەندێ ژی ب زانە کو چەندین ڤەکولین و دیراساتێن هەین کو هندەك نەخوشی یێن هەین ئەگەرێ وێ دزڤریت بوو (سکسێ دەڤی) (الجنس الفموي) بو نموونه: ديراسەتەكا فەرەنسی یا سەلماندی کو پەیوەندیەکا ب هێز یا هەی دناڤبەرا (وەرەما پەنجەشێرێ) و سکسێ دەڤی دا و وێ دیراسێ ئەو ژی یا دیارکری ب بەڵگەیەکێ ب هێز کو پەیوەندیەکا موکم یاهەی دناڤبەرا خانێن پەنجەشێرێ ددەڤی دا دگەل ئەنجام دانا ئەو کارێ کرێت د فیترەتا مروڤی دا و دەمەکە زانا گومانێ ب هندێ د بەن کو پەیوەندی دناڤبەرا سکسێ دەڤی یە دبیتە ئەگەرێ ڤەگوهاستنا (ڤایروس)ی بۆ ناڤ مالبچویکی و دبیتە پەنجەشێر بۆ زاڕوکی، ئەو (ڤایروسە) ژی یێ بەرنیاسە ب (ئێچ پی ڤی) و ئەگەرە بۆ هندەك جورێن دی یێن سەرەتانێ، و گوڤارا (نیوسنستف)ـا زانستی یاتایبەت ب ڤی بواری ڤە ئێك ژ گرانترین ئەنجامێ تاقیکرنێ یێ تومارکری کو ئەڤە کورتییا وێ یە: (سکسێ دەڤێ دبیت مروڤی توشی شێرپەنجەیا دەڤی بکەت ئەڤە ژی ب دیراسە و ڤەکولینەکێ یا هاتییە ئەنجامدان ل سەر نێزیکی —١٦٠٠—هزار و شەش سەد کەس یێن توشی شێرپەنجەیا دەڤی بوین ل ئەوروپا و کەنەدا و ئوسترالیا و سودان و کوبا ب بەراورد دگەل —١٧٠٠—کەسا ژ کەسێن ساخلەم دئەنجام دا ڤەکولەرا د وەکالەتا نیڤ دەولەتی بۆ ڤەکولینێ ل نەخوشیا (سرطان) ێ ئەوا ب دەستکەتی

و دیتی ل باژێرێ—لیون—ل فەرەنسا کو هەبوونا ڕێژەيەکا جورەك ژ جورێن ڤایروسی یێ بەرنیاسە ب hpv ل دەف وان کەسان یێن شێرپەنجا دەڤی هەی ئەوێن سکسێ دەڤی بکاردئینن سێ جارا زێدەترە بەرامبەر وان کەسێن وی جورێ سکسی بکارنەئینن)

و هەر وێ گوڤارێ یاتومار کری کو ئەڤ جورێ ڤایروسێ یێ بەرنیاس (HPV16) ل دەف مروڤێن ساخلەم نینە. هەروەسا گوڤارا بەریتانی ئەو یا ئاشکەرا کری کو ڤەکولەر د وێ باوەریێ دانە کو (مژینا ئەندامێ زەلامی) و ئالیسیتنا ئەندامێ زاوزێ یێ ژنێ دبیت ئەوێن ئەنجام ددەن تووشی (وەرەم) ێ بکەت د دەڤی دا.

(رائیل فنیری) پسپورە د ڤایروسی دا و ئێکە ژ هاریکارێن ڤێ دیراسێ دبێژیت: هەڤالێن من و هاریکارێن من گەهشتنە وێ باوەریێ کو ئەو دیراسا کری هەمی مروڤا ڕازی دکەت ب ئەنجامێ وێ.

ڤێجا ل ڤێرێ بومە دیار دبیت کو پێدڤییە موسلمان ژ خودێ ب ترسن و ل دویف ڕێکا کافر و جوهییا نەچن و پێدڤییە ل دیف فەرمانێن خودێ و پێغەمبەری ﷺ و تێگەهشتنا هەڤالێن وی بچن‌.

و ئەو برگا دبێژیت ئەرێ یا پاقژە؟ ئەگەر مەرەم ژ ئەنداما بخو بن ئەو د پاقژن بەلێ ئەو تشتێن ژ هەردوو ئەنداما دەردکەڤن زانا دبێژن هەر تشتەکێ ژ ئەندامێ ئافرەتێ دەردکەڤیت یا دروست نینە مروف دەڤێ خۆ بکەتێ بەلێ بۆ ئاڤا زەلامی (مەنیێ) زانایا بوچونێن جودا جودا یێن هەین بوچونا پەسەند ئەوە نەیا دروستە ڤەخارنا (مەنییێ زەلامی) و هندەك زانا ژی ئاڤێ بخو پاقژ ددانن _دوو بوچونێن جێواز یێن هەین ئەوا دروست و ب ناڤودەنگ ئەوە یا کو نەیا دروستە ئاڤا زەلامی (مەنی) بهێتە ڤەخوارن. ب زڤرن بۆ کتێبا المجموع یا ئیمامێ نەوەوی ژ زانایێن مەزهەبێ شافعی.

ژێدەر: پەرتووکا وەڵامی ڕاست و دروست بۆ ژن و مێردی خوا پەرست - ژ بەرهەمێن سایتێ بەهەشت

(مامۆستا خلیل أحمد)